|

Şiir hakikati söyler mi?

Akademisyen Hülya Altunya’nın kaleme aldığı “Klasik Mantık Açısından Hakikat ve Şiir” kitabı, mantıksal çerçevede şiirle ilgili kavramları anlaşılır kılmaya gayret eden alanında ilk özgün bir eser. Yazar sanat ve doğruluk kavramlarından yola çıkarak şiire farklı bir pencereden bakıyor.

Yeni Şafak
21:35 - 21/04/2015 Salı
Güncelleme: 18:38 - 21/04/2015 Salı
Yeni Şafak
AYŞE ŞAVKLIYILDIZ


Konusu, doğru düşünmenin kurallarını ortaya koymak, zihni yanlışlardan arındırmak ve zihnin yanlışlara düşmesini engellemek olan klasik mantık ilminin incelediği alanlardan biri de şiir sanatıdır. Klasik mantığın en temel kaynağı olarak kabul edilen Organon'a Aristoteles şarihleri tarafından Poetika, yani şiir felsefesi dâhil edilmiş ve Poetika Organon'un sekizinci kitabı olmuştur. Bu konu düşünce tarihinde tartışılmış; Kindi, Farabi, İbn Sina, Gazzali, İbn Rüşd gibi İslam filozofları da şiirle ilgili görüşlerini bu bağlamda eserlerinde ifade etmişler ve şiirin mantığın/kıyasın uygulama alanı olan beş sanat'tan biri olduğunu belirtmişlerdir.


Rasyonel alanlar olarak tanımlanan mantık ve felsefenin, duyusal ve sezgisel kabul edilen sanatla bağlantısı ilk bakışta fark edilemese de, mantığın kurucusu Aristoteles'in retorik ve poetika gibi sanat dallarının ortak özellikler taşımasını eşyanın tabiatıyla doğrudan bağlantılı görmesi bu ilişkinin Antik dönemlerde dahi ifade edildiğinin göstergelerindendir. Ancak bu bağlantının varlığını kabul etmek söz konusu alanların hakikat konusunda takındıkları tavrın ne olduğu sorusunu cevaplayamamaktadır. Ayrıca mantık ve felsefenin hakikatin ne olduğu probleminde şiiri hangi noktada değerli ya da değersiz gördükleri, mantığın şiirin bilgi değerini zayıf görmesi sebebiyle ona karşı takındığı olumsuz tutumun sebeplerinin neler olduğu soruları uzun yıllardır tartışılagelmiştir. Bu tartışmalar mantık metinlerinin şiirsel dil ile yazılıp ezberletildiği medreselerde söz konusu uygulamanın ne oranda faydalı olduğunun tespit edilmeye çalışılmasıyla da pratik alanda devam etmiştir.



KLASİK MANTIKTA ŞİİR DİLİNİN KULLANIMI


Doğu edebiyatının seçkin örneklerini kültürümüze kazandırmaya devam eden Büyüyenay Yayınları tarafından sözü geçen bu tartışmaların tarihsel seyir de göz önünde bulundurularak irdelendiği, bahsi geçen problemlere cevap arandığı bir kitap yayımlandı. Hülya Altunya tarafından kaleme alınan Klasik Mantık Açısından Hakikat ve Şiir adlı kitap üç ana bölümden oluşuyor. Yazar kitabın ilk bölümünde hakikat problemini klasik mantık açısından değerlendirmiş, sırasıyla Aristo mantığının ve İslam mantıkçılarının hakikat problemiyle ilgili görüşlerine yer vermiştir. Aynı bölümde hakikatin bilinebilir olup olmaması, bilinebilirse bu bilmenin hangi oranda gerçekleşebileceği ve elde edilen bilginin ne şekilde ispatlanabileceğiyle ilgili tarihsel tartışmalar ifade edilmiştir. İkinci bölümde aynı tarihsel sıralama gözetilmek kaydıyla şiir problemine yer verilirken, klasik mantık açısından önem arz eden şiirin bilgi değeri meselesi irdelenmiştir. Üçüncü ve son bölümde ise yazar, ilk iki bölümde verdiği teorik bilgilerin ışığında klasik mantıkta şiirsel dilin kullanımıyla ilgili tartışmaları derleyerek bunların modern mantık ekseninde ne derece devam edebileceğine değinmiş, mantık öğretiminde şiirin ne oranda etkili olabileceğini tartışmış ve klasik mantıkla modern düşünme biçimleri arasındaki ilişkiyi ortaya koyarak bölümü sonlandırmıştır.


Antik Yunan filozoflarından İslam filozoflarına hatta günümüze kadar hakikat ve şiir kavramları üzerine yapılmış tanımlar kitabın içerisinde okuyucuya sunulmuş ve kurulması oldukça güç olan mantık-şiir ilişkisi yazar tarafından başarılı bir şekilde ortaya koyulmuştur. Özellikle felsefe-sanat-mantık alanlarına ilgisi olan okurlar için çeşitli sebeplerden tartışılamayan sanatta doğruluk (hakikat) meselesi bu kitapta ele alınmış ve irdelenmiştir.



DOĞRULUK ÖLÇÜTÜ GÜZELLİKTİR


Bu araştırmada, genelde varlığın tümel bilgisine varmada; varlığın bilim ve felsefe yoluyla nüfuz edilemeyen ancak duyusal olarak algılanan bir yönünün daha bulunduğuna ve bu veçhesinin sanat/sanat bilgisi ile dile getirilebileceğine ve bu bilginin de doğruluk ölçütünün güzellik olduğuna değinilmektedir. Sonuç olarak yazar, kitapta hakikat-şiir ilişkisinin klasik mantıkta sadece formel olarak ele alınmasının bu ilişkinin değerini düşürdüğünü belirtirken, informal olarak ele almanın söz konusu değeri yükselteceğini ve onun pratik anlamda bir bilgi değerine sahip olduğunu ortaya koymakta oldukça başarılı bir çalışmaya imza atmış. Metnin yer yer beyitlerle desteklenen bölümleri de çalışmanın tümüyle akademik bir hale gelmesinin önüne geçerken onu akıcı bir yayın haline dönüştürmüş.


“Bütün bilme etkinliklerinin nihai hedefi, varlığın hakikatine (truth/aletheia) varmaktır.” Hakikat ve Şiir'de bu düşünce eşliğinde şiirin sosyal bilimlerin diğer alanları için de önemli bir yere sahip olduğunu göstererek şaşırtıcı sonuçlara ulaşmaktadır. Hakikat ve Şiir, felsefi anlamda hakikatin ne olduğu, şiir sanatının insanın hakikat arayışına katkılarının neler olabileceği ve şiirin düşünme biçimleri üzerine yapacağı etkileri sorgulayan ve araştıran özgün ve ilk örnek çalışmalardan biri. Antik Yunan'dan, İslam ve modern dönem filozoflarına, 17. ve 18. yüzyıllarda estetiği kuran filozoflara ve modern dönem şairlerine kadar, hakikat ve şiir üzerine ileri sürülen görüşlerin birincil kaynaklara dayanarak tartışıldığı, hakikat ve şiirin klasik mantık ile ilişkisinin incelendiği derinlikli bir çalışma.



Kitabın künyesi:


Klasik Mantık Açısından Hakikat ve Şiir


Hülya Altunya


Büyüyenay Yayınları


2014


216 sayfa


#Klasik Mantık Açısından Hakikat ve Şiir
#Hülya Altunya
#Büyüyenay Yayınları
#şiir
9 yıl önce