Rengarenk deri defterler, özenle dikilmiş kumaş çantalar, kadim tekniklerle işlenen ağaç aksesuarlar... Son günlerde popüleritesini oldukça arttıran handcraft ürünlerden bahsediyoruz. Annelerimizin evlerde yaptığı, el emeği göz nuru diyerek baş tacı ettiğimiz bu çalışmalar, makinalara yenik düştüğü savaş meydanına geri döndü. Üstelik bu defa eskiye nazaran çok daha güçlü ve kararlılar.
Eğer sosyal medya kullanıcısı iseniz onlara muhakkak rastlamışsınızdır. El hüneri ile tasarım yeteneğini birleştiren handcraft iş üreticileri sosyal paylaşım siteleri sayesinde kendilerine olan ilgiyi her geçen gün arttırıyor. Bu yoğun ilgi-alakanın farklı nedenleri var. Üreticiye göre en önemli neden, tüketiciye seri üretimin sıradanlığına karşı kuvvetli ve farklı bir alternatif sunmak. Yoğun bir mesai ve çaba sonucunda ortaya çıkan ürünlerin ünlü markaların sıkı rakibi olmaya başladığını söylemek ise abartılı olmaz.
Binlerce hatta milyonlarca insan, modern dünyanın bize ideal olarak gösterdiği, moda olarak sunduğu saç rengine, pantolona, çantaya hatta burna sahip olma derdinde... Tek tipleşmeyi kırarak, reklam edileni değil, istediğini almaya çalışanlar ise eski köyün adeti olan el yapımı ürünlere geri dönüyor. Yani popüler kültür herkesi aynılaştırırken el işçiliği ile yapılmış ürünler meraklısını kendi modasını kendi belirliyor. Kırmızı veya mavi, ahşap veyahut deri... İşinize yarayanı, sevdiğinizi, ihtiyacınız olanı tercih etme hakkı sizin. Pazar büyüdükçe fabrikasyon üretimle unutulan zanaatler de yeniden gün yüzüne çıkıyor.
El yapımı olan ürünlere yönelik ilginin başka bir nedeni de birçoğunun kişiye özel olarak tasarlanabilmesi. İstediğiniz büyüklükte ve renkte bir çanta veya özel günlerinizin, anılarınızın izlerini taşıyan bir defter. Bunlara ayakkabıları, eşarpları, cüzdan ve kalemleri de dahil edebiliriz. Üzerindeki markalar 'dünyaca ünlü' değil. Binlerce liralık fişleri de yok. Tek özellikleri arzunuza, ihtiyacınıza yönelik olarak el işçiliği ile, özel bir tasarımla üretilmiş olmaları. Yani bir sezonda eskimeyen, yaşayan, bir hikayesi olan ürünler.,
Leyyabags Blogger kullanıcılarının uzun yıllardır tanıdığı bir isim. Şimdilerde İnstagramı mesken edinen ve akla hayale gelmeyecek şirinlikte çantalar tasarlayan Leyya Hanım, handcraft ürünlere olan ilginin nedenini popüler kültürün dayattığı tektipleşmeye karşı oluşan tepkiye bağlıyor. Bu zinciri kırmak isteyenlerin el yapımı ürünlere yöneldiğini belirten Leyyabags, ilginin yurtdışındaki kadar yoğun olmadığını da söylüyor. Çantalarını sosyal medya kullanan, sanat yönü gelişmiş, okumayı ve seyahati seven, genç, cici hanım kızların tercih ettiğini söyleyen Leyya Hanım, el yapımı ürünlerin tek pazarının sosyal medya olduğu belirterek şunları ifade ediyor: “Hem üreten hem talep eden kesim açısından sosyal medyanın etkisi büyük. El yapımı ürünler üretenlerin yoğun olarak kullandıkları belirli sosyal medya araçları var. Dolayısıyla biz sosyal medyada da birbirimizi rahatlıkla bulabiliyor ve takip edebiliyoruz. Sayımız gün geçtikçe artıyor zira bizleri takip eden insanlar üzerinde 'Aa! Bu işi ben de yapabilirim ' ya da 'Benim de elimden bazı işler geliyor , neden değerlendirmeyeyim' tarzında bir etki oluşturuyoruz. Dolayısıyla sosyal medya aracılığıyla atıl vaziyette vakit geçiren pek çok hanım artık aktif bir üretim sürecinin parçası oldu.”
El yapımı özgün nesneler üreten yapan Woodmess'in kurucusu Serdar Kar zaanatkar bir aileden geliyor. Kar, “Ustalarla geçirilmiş bir çocukluktan sonra aradığım şeyi ofis ortamında bulamayacağımı anladım. 2011'de işimden istifa ettikten sonra bir makinayla başladım çatı katımızda bir şeyler yapmaya” diyor. İhtiyacı olan makina, alet, gereç ne varsa hepsini zaman içerisinde, ufak ufak aldığını söyleyen Kar, “Tekdüzeleşen hayatta insanların kendilerini ve yakınlarını mutlu etmelerinin en iyi yollarından biri benzeri olmayan ve emek harcanmış objelere sahip olmak ya da sevdiklerine hediye etmek. Ruh katılarak ortaya çıkan şeyler herkesi mutlu eder” diyor.
Bebekler için el yapımı deri patikler üreten Moots Mokosen ise Kanada menşeili bir ürünün Türkiye'deki temsilcisi. Markanın kurucu ortağı Seda Yapıcı, ilk makoseni kendi bebeği için yurtdışından getirtmiş. Çevresindeki annelerin talepleri artınca da kendisini bu işin içinde bulmuş. Şimdi Türkiye'deki derilerle üretim yaptıklarını anlatan Yapıcı, handcraft ürünlere olan ilgiyi şöyle anlatıyor: “Artık tüketiciler daha bilinçli alışveriş yapmaya başladılar. Hızlı tüketimde artık her yerde aynı ürün olması cazip gelmiyor. Özel tasarım ürünler insanlara kendilerini iyi hissettiriyor. Tek olması, fabrikasyon olmaması bunların başlıca nedeni. Bence handcraftın gizli bir şekilde ekonomiye katkısı çok büyük ve bunların en başında tüketiciyi cazip kılanın kalite ve her el emeği ürünün sevgi ile yapılmış olması geliyor. Birine el yapımı bir şey hediye etmek ona mektup yazmak gibi bir şey. Ve aynı hediyeye başka bir kişi tarafından almayacak olması da garanti.”
El yapımı ürünler yurtdışında Türkiye'den çok daha fazla ilgi görüyor. Satışlar ise daha ziyade etsy.com gibi bu işe yönelik siteler üzerinden gerçekleşiyor. Türkiye'de ise el yapımının en büyük pazarı sosyal medya. Farklı adreslerde giyimden aksesuara her ürünün el yapımını bulmak mümkün.
Lavtacı Andon el yapımı ürünler sunan markalardan biri. Defter ve cilt üreticisi olan iki arkadaştan Ravza Şen Kocaeli Üniversitesi'nde Felsefe, Fatma Yücel ise Mimar Sinan Üniversitesi'nde Geleneksel Türk El Sanatları okumuş. Şirin bir atölyede butik defterler hazırlıyorlar. İkili, Handcraft ürünlere olan ilginin sosyal medyayla ilişkili olduğunu söylüyor. Şen, “Değerli olan eskiden ürünün kendisiydi. Şimdi insanlar kendi zevklerinin çok daha değerli olduğunun farkına vardılar.” diyor. Defterlerin daha ziyade hediye olarak satın alındığını söyleyen Fatma Yücel de “Kendisine defter yaptıran çok az misafirimiz oldu. Daha ziyade sevdiği insanlara alıyorlar. 'Arkadaşım şu renge bayılır' diyerek bizi yönlendiriyorlar. Bu tür tercihler hediyeyi yaptıran ile alan arasında da çok farklı bir bağ kuruyor” diyor. Kağıt ve deri en ham haliyle geliyor. Deriyi ölçüsünde kesmekten kağıt tabakalarını delip katlamaya kadar her ayrıntı ince ince planlanıyor. Fatma Yücel ve Ravza Şen "Bizim defter işinde olmamızın en keyifli yanı insanların en yakın arkadaşların el yazısını tanımadığı bir dönemde, onlara eski bir alışkanlığı hatırlatmak galiba" diyorlar.
