Savaş Çevik, kırk yıldır hem klasik hem de modern çalışmalar yapan bir hat sanatçısı. Hattatlığının yanı sıra grafiker ve Latin kaligrafisi üzerine uzman olan sanatçı, hat üzerinde yaptığı özgün çalışmalarıyla biliniyor. Bir ay boyunca Zeytinburnu Kültür Merkezi’nde açık kalacak olan sergide sanatçının 40 yıldan bu yana yaptığı çalışmaları yer alıyor. Savaş Çevik ile modern hat sanatı, kaligrafi üzerine konuştuk.
Grafik tasarım eğitimi görmem benim için bir şanstı. Hat sanatını icra etmemde çok büyük bir katkısı oldu. Bugün gördüğünüz klasik dışı çalışmaları yapmamı grafik sanatına borçluyum. Farklı bir çizgide ilerlememin tek nedeni grafik bilgimdir.
KLASİK EĞİTİM ŞART
Bütün sanatlarda ve hat sanatında da klasik eğitim vazgeçilmez bir unsurdur. Klasik harf anatomisine hâkim olmayan birinin çok iyi modern hat çalışması beklenemez. Aksi takdirde yoz bir sanat olur. Yeni yorumlara karşı olan kimseler hat sanatının dejenere olacağını düşünüyor. Bu düşünce yanlıştır. Çünkü farklı çizgiler ve yorumlar ortaya koymak klasik olanı bozmaz. Klasikten temellenen bir olgudur. Bu tabuların yıkılması lazım. Kaldı ki modern sanat aslında klasik sanattan daha zordur. Çünkü o kadar hassas noktada dejenere olma çizgisi vardır ki siz o çizgiyi aşarsanız özgün bir çalışma yapıyorum diye dejenerasyona kayabilirsiniz.
ESTETİK ZAMANLA DEĞİŞİR
Evet, o da var. Hat sanatı klasik sanattır ve İslami dini değerleri yüceltir, getirilecek yenilik İslam dinin kurallarına da modernlik getirebilir gibi soyut bir düşünce var. Aslında bu yanlış. Sanatların gelişmesi gerekiyor. Zevkler ve estetik kurallar zamanla değişiyor. Ahmet Karahisari’nin yaptığı çalışmalar aslında o devrin devrim niteliğindeki modern çalışmalardır.
Optik denge şart
Yeryüzündeki bütün yazı çeşitleri kaligrafi yazanların ortak özelliği, optik dengedir. Hat sanatı aynı zamanda kaligrafi sanatıdır. Kaligrafi sanatını birkaç kategoride inceleyebiliyoruz. Bunlar geometrik ve organik olarak ikiye ayrılıyor. Latin yazısı geometrik yazıdır. Mesela bir A harfi ikizkenar üçgendir. Harflerin bazı yerlerini düz cetvelle çizebilirsiniz. Ama hat sanatında kûfi yazı hariç böyle bir şey söz konusu değil. Hattatlar bir harfi yazsalar ikinci defa yazdıklarında ortaya aynı şey çıkmaz. Harflerin biçimi organiktir.
Yazmak biraz daha güçtür. Hat sanatının diğerlerinden en büyük farkı iki harf yan yana geldiğinde şekil değiştirmesidir. Bu da büyük bir imkân sağlamıştır. Daha hareketli ve daha alternatifli bir yazıdır.
Avrupalı yaptığımıza zanaat olarak bakıyor
Hat sanatı Avrupa’da soyut bir sanat olarak algılanıyor. Kendi sanatları için de bu değişikliği gerçekleştirdiler. Aynı şeyin aynı kaidelerle devam etmesi mümkün değil. Bahsettiğiniz mutlak kuralların dışına çıkıldı. Ben bugünkü Avrupa sanatının yeni arayışlar içinde olduğunu düşünüyorum. Geleneksel sanatlarımıza biraz çifte standartlarla bakıyorlar. İslam dini ile özdeşleştirip bir bakış açısı geliştiriyorlar ve zanaat olarak bakıyor yani küçümsüyorlar. Bizim sanatlarımızın ruhunu bilmediklerinden yanlış bir yargıya varıyorlar. Ama gerçekten sanatı bilen ve sanattan anlayan bir kitlenin de farklı baktığını da söylemek lazım.
Maalesef var. Zanaat olmasından sanatlarımızı kurtarmamız lazım. Aynı şeyi tekrar tekrar yapmak o sanatı zanaatlaştırıyor. Hat sanatında binlerce hattat yetişmiş. Hat tarihinde bizim bildiğimiz sanatçı sayısı toplasanız altmış tanedir. Çoğu katip oluyor. Yeni bir kompozisyon biçimi yaparsan sanatçı oluyorsun. Hattat Râkım tuğrayı yeniden tasarlamış. Sami Efendi celi sülüs yazıyı geliştirmiş ve anatomisinde değişiklikler yapmış. Onların yaptıklarının yanında bizim yaptıklarımız hiçbir şey.
