5. yüzyılın önemli mimarilerinden, II. Bayezid Hamamı'nın 2010 yılından beri sürmekte olan restorasyonu sonunda tamamlandı ve bir müzeye dönüştürüldü. Geçtiğimiz gün açılışı gerçekleştirilen II. Bayezid Türk Hamam Kültürü Müzesi'nde hamam kültürümüze ait pek çok eşya sergileniyor. Hamamın mimari yapısı ise gözleri kamaştırıyor. Hamamın yenilenerek Türk kültür hayatına kazandırılmasının arkasında önemli biri var: Prof. Dr. Nurhan Atasoy. Modernleşmeyle beraber hamam kültürü de yavaş yavaş ortadan kalktı. Ama açılan hamam müzeleriyle bu kültür canlı tutulmaya çalışılıyor. Atasoy da birinci önceliklerinin bu kültürü yaşatmak olduğunu söylüyor ve bu müzenin bağışlarla kurulan tek hamam kültürü müzesi olduğunun altını çiziyor.
Türkiye'de bir müzenin bağışlarla kuruluyor olması son derece ilginç. İşin aslını Atasoy'dan öğreniyoruz. II. Bayezid Hamamı, İstanbul Üniversitesi sorumluluğunda ama üniversitenin elinde haliyle hamam kültürüne ait çok fazla eser yok. Atasoy da etrafındaki tüm dostlarına, arkadaşlarına haber veriyor. Onlar da ellerinde hamamla ilgili antika diyebileceğimiz eşyaları müzeye bağışlıyor. Hamamın ön kısmı bir sergi alanı olarak düşünülmüş. İçerisi mimari açıdan o kadar muhteşem ki Atasoy'un gönlü bu güzelliği kapatmaya razı olmamış. O yüzden başka bir şeye dönüştürmek yerine müzede karar kılmışlar.
19. yüzyılda Avrupa'nın tüm ülkelerinin büyük şehirlerini Türk hamamları süslüyor. Türk hamamlarının topluma temizlik getirdiği ve salgın hastalıklardan kurtulma yolunun onlardan geçtiği Avrupalı seyyahlar tarafından yazılıp konuşuluyor. Ancak günümüzde çağdaş yaşam şartları içinde Türk hamam kültürü büyük ölçüde canlılığını kaybetmiş gibi gözüküyor. “Türk hamam kültürü Avrupa tarafından alınmıştır ve kullanılmıştır. Daha sonra Avrupa'da modern hayata geçilince Türk hamamları eksilmiş, unutulmuş. Bizse verdiğimizin bile farkında değiliz. Hamam kültürünü idrak etmiyoruz. Batılı seyyahlar bunları çok güzel anlatıyor” diyen Atasoy, müze içine yerleştirdiği panolarda hamam kültürümüzün Avrupa'daki yansımalarını gösteriyor.
Atasoy, hayatı boyunca hiç hamama gitmemiş. Bir kere kaplıcaya gitmiş sıcaktan bayılacak gibi olmuş. Sıcağa gelemiyor ama Allah büyük, sıcaktan bu kadar bunalan birine hamam müzesi açtırıyor. II. Bayezid Hamamı, çifte hamam yani kadınların ve erkeklerin ayrı ayrı yıkandığı bölümlere sahip. Müzede; hamam tası, kildanlık, nalın, şifa tası, peştamal, hamam bohçası, hamam havlusu, hamam kesesi gibi pek çok eşya sergileniyor. Ayrıca müzenin ön tarafında bulunan sergi alanında Atasoy'un katkılarıyla gerçekleştirilen Yıldız Sarayı'ndan İstanbul Üniversitesi'ne sergisi yer alıyor. Atasoy temkinli, “Birkaç hamam müzesi var ama bu çeşit müze ben bilmiyorum. Belki vardır, neme lazım” diyor.
Tarihi bir üniversite oldukları gibi tarihi binaları da kullandıklarına dikkat çeken İstanbul Üniversitesi rektörü Prof. Dr. Mahmut Ak, “Yanlışlıkla Patrona Hamamı olarak bilinen bu hamam aslında Bayezid Külliyesi'ne aittir. Kendi tarihine yakışmayacak şekildeydi. El atılması gerekiyordu. İstanbul'daki Türk kültür tarihinin ilk izlerinden biri. Aslında hamamlar bizim kültürümüzde sadece yıkanma temizlenme yeri değil. Bir sosyal buluşma ortamı. Türk kültürünün taşıyıcı binaları. Biz de sergilerle ve diğer etkinliklerle müzemizi canlı bir kurum haline getireceğiz” diyor.
19. yüzyılın ikinci yarısında sanayi devriminin hijyen reformları yeni iş kanunları ve kentleşmenin bir parçası olarak Avrupa ve ABD'de Türk hamamları kurulmaya başlıyor. Mimari bir eser, teknolojik bir yenilik ve toplumsal bir reform olarak algılanan Türk hamamının ilk örnekleri David Urquhart'ın İrlandalı bir doktor olan Richard Barter'in isteğiyle İngiltere'de inşa ettiği hamamlar. Ayrıca Charles Bartholomew'un adıyla bilinen 1880'lerde Bristol ve Londra'da inşa edilen Türk hamamları sağlık tapınakları olarak adlandırılıyor. Atasoy, “Avrupa bunları taklit etmiş ama böyle hamamlar yapamamışlar” diyor.
