22 Temmuz milletvekili seçimi için yoğun bir çalışma temposu geçiren Yüksek Seçim Kurulu (YSK), Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesini de içeren Anayasa değişikliği paketi için 21 Ekim'de yapılacak referandum hazırlıklarına da başladı. YSK yetkililerinden alınan bilgiye göre, Kurul, Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in 5678 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun'u halkoyuna sunulmak üzere yayımlanması için Başbakanlığa göndermesi ve yasanın 16 Haziran 2007 tarihli Resmi Gazete'de yayımının ardından halk oylaması tarihini 21 Ekim olarak belirledi.
Referandum hazırlıklarının ilk aşaması olarak, bir yandan da genel seçim çalışmalarının sürdürülmesi nedeniyle kurul üyelerinden bir komisyon oluşturulmasına karar verildi. Komisyon üyeleri, genel seçimle ilgili görevlerinin yanı sıra referanduma ilişkin hazırlıklara başladı. Anayasa Mahkemesi'nin Anayasa değişikliği paketinin iptal istemini reddetmesi üzerine, YSK'daki çalışmalara hız verildi ve referandum takvimi çalışmalarına başlanıldığı öğrenildi.
Referandum takviminin ana hatlarını, seçmen kütüğünün güncellenmesi, sandık kurullarının oluşturulması, hangi gümrük kapılarında ve yurt içinde nerelerde ne zaman oy kullanılacağının belirlenmesi oluşturacak. Anayasa değişikliği paketinin tamamı üzerinde halk oylaması yapılacağından, söz konusu yasanın kabul edilip edilmemesine ilişkin olarak seçmenler, üzerinde “evet” ve “hayır” işareti bulunan oy pusulasına tercihlerini yansıtacak.
Referandum öncesinde, 22 Temmuz milletvekili genel seçimi için belirlenen seçmen kütüğü esas alınacak ve listeler muhtarlıklarda askıya çıkarılacak. 21 Ekim 2007 tarihine kadar 18 yaşını dolduracak olanlar, muhtarlıklara başvurarak seçmen listelerine kayıt yaptıracak.
Halk oylamasına sunulacak Anayasa değişikliği paketi, Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesini, görev süresinin 5 yıl olmasını ve üst üste en çok iki kez seçilebilmesini, genel seçimin 4 yılda bir yapılmasını öngörüyor.
Anayasa'nın “Cumhurbaşkanının nitelikleri” başlıklı 101. maddesindeki değişiklik, Cumhurbaşkanı'nın, 40 yaşını doldurmuş ve yüksek öğrenim yapmış TBMM üyeleri veya bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip Türk vatandaşları arasından, halk tarafından seçilmesi kuralını getiriyor.
Bu düzenleme, Cumhurbaşkanının görev süresini 5 yıl olarak belirliyor ve bir kimsenin en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebileceğini hükme bağlıyor.
Yasa, Cumhurbaşkanlığına TBMM üyeleri içinden veya TBMM dışından aday gösterilebilmesini 20 milletvekilinin yazılı teklifi şartına bağlıyor, son yapılan milletvekili seçimlerinde geçerli oylar toplamı birlikte hesaplandığında yüzde 10'u geçen siyasi partilerin ortak aday gösterebilmesine imkan tanıyor.
Yasanın Anayasa'nın 102. maddesinde değişiklik yapılmasına ilişkin maddesi, Cumhurbaşkanı seçiminin, Cumhurbaşkanının görev süresinin dolmasından önceki 60 gün içinde; makamın herhangi bir sebeple boşalması halinde ise boşalmayı takip eden 40 gün içinde tamamlanmasını öngörüyor. Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan adayın Cumhurbaşkanı seçilmiş olacağı hükme bağlanıyor. İlk oylamada bu çoğunluğun sağlanamaması halinde, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü, ilk oylamada en çok oy alan iki adayın ikinci oylamaya katılması öngörülüyor ve geçerli oyların çoğunluğunu alan adayın Cumhurbaşkanı seçilmiş olacağı da 102. madde kapsamında düzenleniyor.
İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterliğini kaybetmesi halinde ikinci oylamanın, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılması, ikinci oylamaya tek adayın kalması halinde bu oylamanın referandum şeklinde yapılması öngörülüyor. Anayasa'nın 96. maddesinin birinci fıkrasındaki düzenleme ise “Türkiye Büyük Millet Meclisi, yapacağı seçimler dahil bütün işlerinde üye tam sayısının en az üçte biri ile toplanır. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Anayasa'da başkaca bir hüküm yoksa toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir; ancak karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tam sayısının dörtte birinin bir fazlasından az olamaz” kuralını düzenliyor.
