|

Erdoğan da Obama da ilklerin liderleri

Amerikalı siyaset bilimci John Mearsheimer, ABD Başkanı Barack Obama ile Başbakan Recep Tayyip Erdoğan arasındaki ilişkinin mükemmel olduğunu söylüyor. Mearsheimer bunun nedeni de şöyle açıklıyor: 'Her iki lider de kendi ülkelerinde ilkleri gerçekleştirdi. Obama ilk siyahî lider. Erdoğan ise İslami bir ülkenin aynı zamanda demokratik de olabileceğini tüm dünyaya kanıtlayan nadir liderlerden biri. Bu nedenle birbirlerini daha iyi anlıyorlar...'

Burcu Bulut
00:00 - 3/10/2012 Çarşamba
Güncelleme: 22:53 - 2/10/2012 Salı
Yeni Şafak
Erdoğan da Obama da ilklerin liderleri
Erdoğan da Obama da ilklerin liderleri
ABD'de seçimlere sayılı günler kaldı. 6 Kasım'da gerçekleşecek başkanlık yarışında ipi kimin göğüsleyeceği merak konusu. ABD Chicago Üniversitesi Siyaset Bilimi Öğretim Üyesi Prof. Dr. John Mearsheimer'a göre, seçimin galibi belli... Obama'nın halkla bütünleşmesinin, insanlar üzerinde bıraktığı etkinin Romney'den çok daha başarılı olduğunu söyleyen Mearsheimer, 'Obama'nın kaybetmesi imkânsız gibi bir şey' diyor. New York Times'ın en çok satanlar listesine de giren kitabı 'Obama İktidarında İsrail Lobisi ve ABD Dış Politikası' hakkında Koç Üniversitesi'ne konuşma yapmak için gelen Mearsheimer ile yaklaşan ABD seçimleri, seçim sonuçlarının Türkiye-ABD ilişkisi üzerine etkisi, ABD'nin Ortadoğu politikası gibi pek çok başlığı konuştuk.
ABD 2012 Başkanlık seçimlerine çok az bir süre kaldı. İpi kim göğüsleyecek gibi görünüyor?

Seçimlerin çok yaklaştığı şu günlerde kimin kazanacağı belli esasında. Barack Obama yeni bir zafere doğru gidiyor. ABD'deki hemen hemen tüm eyaletler Obama'ya oy verecek gibi görünüyor. Romney'in Obama'ya yetişmesi çok güç. Seçimlerin 6 Kasım'da olacağını düşünürsek, iki rakibin önünde sadece 1 ay gibi kısa bir zaman kaldı. Obama'nın halkla bütünleşmesi, insanlar üzerinde bıraktığı etki Romney'den çok daha başarılı. Romney tabana inebilen, halkın ruhundan anlayan bir siyasetçi değil! Bu nedenle Obama'nın kaybetmesi imkânsız gibi bir şey.

ROMNEY KAZANSA BİLE İLİŞKİLER DEĞİŞMEZ
Seçimlerde kazananın Obama olacağından eminsiniz. Bir sürpriz olur da Romney kazanırsa, bu durum Türkiye-ABD ilişkilerini nasıl etkiler?

Kazanan kim olursa olsun, Romney de olsa bu durumun Türkiye-ABD arasında kurulmuş olan ilişkiyi etkileyeceğine inanmıyorum. Romney istese de Obama'dan daha farklı bir politik tutum içine giremez, bu o kadar kolay değil! Türkiye çok güçlü bir ülke. Stratejik anlamda da çok güçlü olan bir ülkeyle ilişkisini hiçbir ülke bozmak istemez. Zaten tarihe de bakarsanız şimdiye kadar ABD ile Türkiye arasındaki ilişki hep sağlam temellerde, güvene dayalı oldu.

Başkan Romney olursa, ABD'nin Ortadoğu politikasında ne gibi değişiklikler olur?

Bir değişimin yaşanacağını düşünmüyorum. ABD'nin Ortadoğu üzerindeki hedefleri genel olarak bellidir. Bunlar neler derseniz; kitle imha silahlarının dağılımını önlemek, enerji akışını batıya düzgün bir şekilde aktarmak, terörizme karşı mücadele etmek şeklinde özetleyebilirim. Obama'nın yakından takip ettiği bu temel başlıkları eğer seçilirse Romney'in de devam ettireceğini düşünüyorum. Romney'in tıpkı Obama gibi ABD-İran arasında bir savaş başlatmak isteyeceğini hiç sanmıyorum. Ayrıca her iki lider İsrail üzerinde bir baskı kurmak yerine, İsrail-İran arasındaki ilişkiyi dengede tutmaya çalışacaklardır. Suriye'de Esed rejimine karşı da Türkiye'nin yanında olacaklarından şüphem yok.

TÜRKİYE BARIŞTA KİLİT ÜLKE
Başkan Obama ile Başbakan Erdoğan arasındaki ilişkiyi tanımlamanızı istesem ne derdiniz?

Başkan Obama ile Başbakan Erdoğan arasındaki ilişkiyi tanımlayabilecek tek bir kelime var, o da 'mükemmel...' ABD'nin dış politikada attığı adımların sağlam olabilmesinde Türkiye ile ilişkilerini nasıl tuttuğunun önemi büyük. Özellikle Ortadoğu'da kalıcı bir barışın sağlanmasında Türkiye'nin kilit ülke olduğu kanısındayım. Bunun dışında her iki lider de kendi ülkelerinde ilkleri gerçekleştirdi. Obama ilk siyahî lider. Erdoğan ise İslami bir ülkenin aynı zamanda demokratik de olabileceğini tüm dünyaya kanıtlayan nadir liderlerden biri. Türkiye, Ortadoğu'da örnek ülke olarak gösteriliyor. Bu nedenle birbirlerini daha iyi anlıyorlar.

EN BAŞARISIZ LİDER: GEORGE W. BUSH
ABD'nin dış politikalarında sizce en iyi ve en kötü başkanlar kim?

ABD tarihine baktığınızda dış politikada çok sayıda başarılı başkan olduğunu görürsünüz. Ama özellikle isim vermek gerekirse, 2. Dünya Savaşı'ndaki üstün yönetim anlayışıyla Franklin D. Roosvelt'i, ABD'yi Soğuk Savaş'tan aydınlığa çıkaran George H. W. Bush'u kim unutabilir? Amerika'nın şimdiye kadarki en kötü başkanı kim derseniz, sanırım bu, isim babasının aksine çok kötü bir dış politika anlayışına sahip olan George W. Bush olur. Çünkü dış politika konusunda babasından çok daha zayıf ve cahil bir başkandı. 11 Eylül saldırılarıyla hiçbir ilgisi olmayan Irak'ı işgal etti, ABD'nin dünyadaki imajını yerlebir etti. Üstelik Irak'taki yenilgiyi Afganistan'da da yaşadı ABD...

Karışık coğrafyada istikrar büyük başarı
Başbakan Erdoğan, takip ettiğiniz bir lider. Sizce Türkiye onunla nasıl bir gelişim sergiledi?

Erdoğan'ın çok başarılı olduğunu herkes biliyor. Üst üste seçimleri kazanarak 10 yıldır Türkiye'nin Başbakanı olabilen bir ismin kötü iş yaptığını kim düşünebilir ki? Bundan 5 yıl öncesine kıyasla Türkiye'nin çok daha iyi, istikrarlı bir noktada olduğunu görmek zor değil. Üstelik bu konuma bölgenin birbirine girdiği, karıştığı bir dönemde kavuşuluyor. Bu gerçekten politik bir başarı.

Türkiye-ABD arasındaki ilişkinin Obama başkanlığında daha da güçlendiğini düşünenler var. Buna katılıyor musunuz?

Esasında doğru olduğunu düşünüyorum. 2003'de Türkiye'nin Irak'ın işgalinde ABD'nin yanında olmaması Bush'u hayal kırıklığına uğratmıştı. Türk hava sahasını, liman ve topraklarını kullanamayan ABD, Irak'ı işgalinde büyük bir başarısızlığa uğradı. Ağır bir ekonomik ve sosyal fatura ödemek zorunda kaldı. Bu süreçte ABD-Türkiye arasında gerginlikler yaşandığını söylemek mümkün. Ama bu durum artık geride kaldı. İki ülke arasındaki bağın her geçen gün geliştiğini görüyorum. Tabii bu demek değil ki hep böyle gidecek... İlgilenilen alanlar farklı olduğu müddetçe politikada ayrılıklar daima yaşanır. Bu sadece Türkiye'ye özgü bir durum da değil. Aynı durum Japonya, Kore, Çin gibi ülkeler için de geçerli.

Türkiye, İsrail'le ilgili hep doğru adımlar attı
Türkiye-İsrail arasındaki ilişkinin geleceğini nasıl görüyorsunuz?

1990'lar ve 2000'lerin başında Türkiye-İsrail arasındaki ilişki oldukça iyiydi. İki ülke işbirliğinin yasal çerçevesi bir dizi anlaşmayla sağlanmış ve birçok üst düzey ziyaret gerçekleşmişti. Ancak bugün görüntünün hiç de iç açıcı değil. Bence ileriki süreçte ne Türkiye ne de İsrail belirledikleri politik duruşta esneklik yapacak. Ortak bir görüşte birleşip anlaşma sağlanması gerçekten zor. Ama inanıyorum ki Türk hükümeti İsrail üzerinde baskı kurmaya devam edecek. Ben İsrail tarafında değilim. Türkiye'nin şimdiye kadar İsrail ile ilgili attığı adımların doğru politik adımlar olduğunu düşünüyorum.

Bazı eleştirmenler Türkiye'nin yürüttüğü dış politikanın bölgede olumlu bir hava yaratmak için yeterli olmadığı kanısında. Sizce bu doğru mu?

Gerçekten karmakarışık bir dünya ile karşı karşıyayız. Şunu açıklıkla söylemeliyim ki bugün Türkiye'nin komşu olduğu ülkelerin hepsiyle aynı anda iyi ve sorunsuz ilişkiler kurması imkânsız. Özellikle de İran, Irak ve Suriye ile ciddi sıkıntılar yaşaması mümkün. Mesela olur da Türkiye, Suriye'ye asker yollamaya karar verirse İran'la ciddi problemler yaşayacaktır. Günümüzde ilişkilerde dengeyi yakalamak gerçekten zor. Bu nedenle Türkiye dış politikada hangi yolu seçerse seçsin memnun olmayan birileri hep olacak.

ABD SURİYE'YE ASKER GÖNDERMEZ
Suriye'ye asker yollamaktan bahsetmişken, şunu sormak istiyorum. Seçimlerden sonra ABD'nin Suriye'ye müdahalede bulunması söz konusu olabilir mi?

Eğer Barack Obama seçimi kazanırsa ABD'nin Suriye'ye müdahalede bulunması söz konusu bile olamaz. Irak'a asker yolladığımızda yaşadığımız pişmanlık bugün hâlâ belleklerde tazeliğini koruyor. Diğer yandan Suriye'deki şartlar bambaşka. Bugün ABD'de dış politikada çıkarılan en büyük ders, askeri güçle bir ülkenin topraklarına girmenin büyük hata olduğudur. Bu nedenle ABD ne İran'a ne de Suriye'ye girer.

Suriye'nin geleceği ne olacak? Esed rejimi sona erer mi?

Bunu bilmek imkânsız. Arap Baharı başladığında insanlar Suriye'nin değişime bu kadar direneceğini düşünmemişlerdi. Zaman zaman gerek Türkiye'nin gerekse ABD'nin Suriye'ye olan yaklaşımını yargılayanlar da oldu. Ama unutmamamız gereken bir şey var ki, Suriye bölgede yalnız değil. Ona destek olan İran, Irak ve Rusya gibi ülkeler var. O yüzden bugün Esed rejimin son bulacağını söylemek o kadar da kolay değil. Umarım bu bir iç savaşa dönüşmez.

4 kere çatıştı geri çekildi

ABD'de 'İsrail lobisi'nin etkisini gündeme taşıyan isimlerden biri olarak tanınan Prof. Dr. John Mearsheimer, dün Koç Üniversitesi'nde verdiği konferansta ise ABD Başkanı Barack Obama'nın, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile geçmişte dört kez çatışma yaşadığını, ancak hepsinde de geri adım atmak zorunda kaldığını kaydetti. Yahudi lobisinin ABD'nin Ortadoğu politikasını köklü biçimde etkilediğini belirten Mearsheimer, 'Filistinlilerin yaşayabilir bir devlete sahip olmasına izin verilmemesinin ana nedeni İsrail lobisidir' diye konuştu. '1972'den bu yana ABD, İsrail açısından kritik 43 Güvenlik Konseyi kararını veto etti. Bu, bütün diğer Güvenlik Konseyi üyelerinin toplam vetolarından fazla' diyen Mearsheimer, Amerikalıların yüzde 65'inin, ABD'nin İsrail-Filistin çatışmasında İsrail'den yana tavır almasını istemediğini hatırlattı.


11 yıl önce