Pandemi ile beraber hemen hemen tüm ekonomistlerin gözü gıda fiyatlarına çevrildi. Bir yandan pandeminin ekonomiler üzerindeki etkilerini takip ederken diğer yandan küresel gıda fiyatlarının ülkelerin enflasyonları üzerinde oluşturduğu baskıyı gözlemliyoruz. Zira bizim gibi gelişmekte olan ekonomilerde enflasyon verisi oldukça önemli bir makro ekonomik veri ve enflasyona etki eden tüm değişkenleri yakından izlemek gerekiyor. Bu bakımdan sadece ürünlerin fiyatlarını değil artık arzını bile anlık olarak takip ediyoruz.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), kendi ifadesiyle; ulusal gelirimizin önemli bir bölümünü oluşturan bitkisel üretim sektörünün yıllar itibariyle gelişiminin izlenmesini sağlamak ve uluslararası karşılaştırmalar yapabilmek için tarımsal üretim politikalarına ışık tutacak sağlıklı ve ayrıntılı bitkisel üretim istatistikleri yayınlıyor.
2021 yılının ilk verilerinde bitkisel üretimin bir önceki yıla göre tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerde %4,7, sebzelerde %0,3 azalacağı, meyveler, içecek ve baharat bitkilerinde %7,1 oranında artacağı tahmin edilmiş. Bu durumda üretim miktarlarının 2021 yılında yaklaşık olarak tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerde 67,9 milyon ton, sebzelerde 31,1 milyon ton, meyveler, içecek ve baharat bitkilerinde 25,3 milyon ton olarak gerçekleşeceği öngörülüyor.
Bir süreden bu yana bu köşede gıda fiyatlarına ilişkin yazılar yazıyorum. Bu yazıların bir kısmında da “kuraklık” konusuna dikkat çekip Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün kuraklık tahmin haritalarını sizlerle paylaşmıştım. Maalesef bugün geldiğimiz noktada yaşanan kuraklığın etkisi ile tahıl ürünleri arzında önemli ölçüde azalma olacağını görüyoruz.
Tahıl üretimine baktığımızda tahıl ürünleri üretim miktarlarının 2021 yılında bir önceki yıla göre %5,5 oranında azalarak yaklaşık 35,1 milyon ton olacağı hesaplanmış. Alt grupları incelediğimizde; buğday üretiminin %7,3 oranında azalarak 19 milyon ton, mısır üretiminin %1,5 oranında azalarak 6,4 milyon ton, arpa üretiminin %6 oranında azalarak 7,8 milyon ton ve çavdar üretiminin %3,6 oranında azalarak 285 bin ton olacağı tahmin ediliyor.
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü her ay düzenli olarak uluslararası gıda fiyatlarına ilişkin bir endeks yayınlıyor. Bu endeksin alt kırılımlarında hububat fiyat endeksini de görüyoruz. Son hububat fiyat endeksi verisi 2021 Nisan ayında yayınlandı ve endeks Mart ayına göre 1,5 puan artarak 125,1 puan seviyesine gelmiş durumda. Her ne kadar aylık artış düşük gibi görünse de endeksin geçen yılın aynı ayına göre %25,9 artış gösterdiğini hatırlatmakta fayda var. Aşağıdaki grafikteki kırmızı bölgede pandemi ile beraber hububat fiyat endeksindeki hızlı artışı gözlemlemek mümkün.
Yazımın ilk kısmında ekonomistlerin son dönemde tarımsal ürün fiyatlarına ve arzına neden bu kadar ilgi gösterdiğini yazmıştım. Maalesef son veriler bu ilginin artarak devam edeceğine işaret ediyor. Zira hem küresel hububat fiyatları artıyor hem de içerideki kuraklık sebebi ile azalan arzın fiyatları yukarı yönlü iteceği tahmin ediliyor. Hali hazırda Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) 2021 yılı için hububat alım fiyatlarını ortalamada %36 civarında artırdığını görüyoruz. Bununla birlikte ticaret borsalarında oluşan ilk fiyatların TMO fiyatlarının da oldukça üzerinde oluşmaya başladığını gözlemliyoruz. Kuşkusuz bu verilerin enflasyon üzerindeki etkisi olumsuz olacak. Bu bakımdan bu yılın büyük ihtimalle TMO’nun piyasalara etkin müdahale etmesi gereken bir yıl olacağını öngörebiliriz.
