Bir önceki yazımda küresel petrol ve doğalgaz fiyatlarındaki artışa ilişkin güncel gelişmeleri kaleme almıştım. Bugün de artan doğalgaz ve elektrik fiyatlarının arza ve talebe bağlı nedenlerine göz atacağız. Ancak hemen söyleyeyim durum pek parlak değil ve anlaşılan bu kış tüm dünya için çok zor geçecek.
Şüphesiz pandemi tüm dengeleri alt üst etti. Her ne kadar ülke ekonomilerinden gelen verilerin bir kısmı toparlanmaya işaret etse de işin enerji boyutu daha karmaşık ilerliyor. Hemen meselenin arz boyutuna bakalım. Oluşan yüksek fiyatlara rağmen Rusya, Norveç ve Cezayir gibi ülkelerin boru gazı arzında bir artış yok. Bunun temelde iki sebepten kaynaklandığını ifade edebiliriz. İlki boru gazı sağlayıcı ülkelerin kendi iç tüketimi de oldukça yüksek ve depoları istenen doluluk oranlarına ulaşmadı. Mesela Rus Gazprom’un depolarının doluluk oranının mevsim ortalamalarının yarısı kadar olduğunu biliyoruz.
İkinci husus ise boru gazı sağlayan ülkelerin ticari değil siyasi pozisyonları ile izah edilebilir. Bilindiği üzere Rusya’nın Avrupa’ya gaz göndereceği Kuzey Akım-2 boru hattı projesi çok tartışıldı. Hatta ABD, AB ülkelerine bu konudan dolayı yaptırım tehdidinde bile bulundu. Tam da böyle bir zamanda Rusya’nın bu projenin önemini AB’ye hissettirmek ve olası yaptırımların önünü kesmek amacı ile mevcut durumu kullanıyor olduğu konusunda ciddi bir fikir birliği oluştu bile.
Elbette bir de işin tedarik zinciri boyutu var. Tedarik zincirinde yaşanan kopmalar ve artan navlun fiyatları LNG (sıvılaştırılmış doğalgaz) fiyatlamasında önemli bir etken oluşturuyor.
Pandemi sonrası Çin, Güney Kore ve Brezilya gibi ülkelerden gelen güçlü LNG talebi, düşük Avrupa stokları ve yükselen karbon fiyatları nedeniyle doğalgaz fiyatları artışa geçti. Öte yandan tüccarların bu sene kış mevsiminin görece olarak daha soğuk geçeceğine ilişkin beklentiler ile gaz depolamak için yapmış olduğu yüksek miktarlardaki alımlar da fiyatı yukarı itiyor.
Talebe bağlı diğer nedenlerin başında ise değişen talep dinamikleri ve meteorolojik faktörler geliyor. 2021 yılı kışı beklenenden soğuk ve yazı da beklenenden sıcak geçti. Bu durum tahminlerin ve ortalamaların üstünde bir doğalgaz talebinin oluşmasına neden oldu. Pandemi ile beraber daha fazla yaygınlaşan “evden çalışma” gibi yeni yaklaşımlar talep dinamiklerinin de değişmesine neden oldu.
Başta AB ülkeleri olmak üzere hemen hemen her yerde elektrik fiyatları da artmaya devam ediyor. Elektrik üretiminde kullanılan doğalgaz tedarikinde yaşanan sorunlara ek olarak Avrupa geneli düşük seyreden rüzgâr elektrik arzı piyasaları etkiliyor. Bununla birlikte artan karbon fiyatları kömürden elektrik üretiminde de fiyat artışlarına sebep oluyor. Tabii bunda yeşil dönüşüm kapsamında kapanan termik santrallerin oluşturduğu kapasite azalmasının etkisi de büyük.
Yukarıda özetlemeye çalıştığım tablonun pek iç açıcı olmadığı aşikar. Ancak görünen o ki hem doğalgaz hem de elektrik tarafındaki gelişmeler fiyatları yukarı yönlü baskılayamaya devam edecek.
