Rusya-Ukrayna Savaşı ile beraber küresel ekonomi üzerindeki risklerin giderek daha fazla arttığı bir döneme girmiş olduk. Özellikle enerji emtialarının fiyatları başta olmak üzere pek çok emtianın fiyatlarındaki artışlar tüm ekonomiler üzerinde hali hazırda var olan enflasyonist baskıyı daha da artırdı. Peki savaş bitince bu riskler kalkacak mı?
Her ne kadar enerji fiyatlarındaki son dönem artışlar Rusya-Ukrayna Savaşı ile ilişkilendirilse de biz savaş öncesi projeksiyonlarda da 2022 yılının geneli için daha yüksek fiyatlar bekliyorduk. Mesela savaştan çok önce JP Morgan’ın petrol fiyat tahmini varil başına 125 dolar olarak ilan edilmişti.
Bu konunun temelinde yatan mesele ise dünyanın “yeşil dönüşüm”, “sıfır karbon” veya “Sıfır-Net Ekonomi” gibi isimler verilen fosil yakıtlardan uzaklaşmayı hedefleyen planlara sahip olması. Karbon salımını azaltmak üzere planlanan bu dönüşümle beraber gelecekte petrol ve türevlerine olan talebin azalacağı beklentisi, bu alanlardaki yatırımların azalmasına neden oldu. Artık çok az şirket petrol aramak, saha geliştirmek ve arz etmek için istekli. Bu da orta-uzun vadede arzın düşmesi demek. Yani enerjide temel problem savaş değil. Elbette savaşa bağlı kısa süreli etkiler var. Ancak tüm bu fiyat artışlarının sebebi savaş değil arzın talepten düşük olması.
Her ne kadar son dönemde tahtı sallanmaya başlasa da ABD Doları halen küresel hakim para birimi. Merkez bankaları halen rezerv olarak dolar tutuyor ve küresel ticaret halen yoğunluklu olarak dolar cinsinden yapılıyor. Dahası pek çok emtianın fiyatlaması da ilgili borsalarda dolar olarak yapılıyor. Bu bakımdan doların değeri para birimi dolar olmayan ekonomiler için her zaman önemli oluyor. Zira tüm bu fiyatlamaların dolar üzerinden yapılması, yerel paranın değer kaybettiği durumlarda hem enflasyona hem de cari açığa neden oluyor.
Doların sahibi ABD Merkez Bankası Fed, Covid19 pandemisi sebebi ile başladığı varlık alımlarını geçen ay başında bitirdi. Hatta ilk faiz artışını da yaptı. Şimdi de 8,9 trilyon dolara kadar genişleyen bilançosunu daraltmayı planlıyor. Tüm bu gelişmeler Dolar Endeksi’nin artması demek. Bu durum da başta gelişmekte olan ekonomiler olmak üzere diğer para birimleri üzerindeki baskıyı artırıyor.
Küresel tedarik zincirlerindeki kopmalar ve Covid19 döneminde üretim planlarının bozulması emtia fiyatlamalarında bozulmalara neden oldu. Buna ilave olarak küresel taşımacılık endeksleri de halen yüksek seviyelerde. Özellikle enerji fiyatlarındaki artışların doğrudan lojistik maliyetlere yansıdığını görüyoruz. Hal böyle olunca da bu fiyatların ekonomiler üzerindeki etkileri de bir süre daha sorun olmaya devam edecek.
Sektörleri ve örnekleri artırmak mümkün. Ancak genel itibariyle yukarıda çizmeye çalıştığım tablo ile Rusya-Ukrayna Savaşı bitse bile küresel ekonomi tarafında işlerin oldukça zor olduğunu gösteriyor. Hatta belki sizlere iddialı gelecek ama savaş hiç olmasaydı bile bu risklerin ekonomileri zorlayacağı kesindi. Bu konu ile ilgili de savaş öncesi dönemde yine bu köşede yayımlanan yazılarıma göz atmanızda fayda var.
