Merkez Bankası’nda yeni başkan Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu dönemi ile beraber bir süreden bu yana oldukça seyrek güncellenen ve biz ekonomistlerin ilgi ile takip ettiği “Merkezin Güncesi Blog Sayfası” daha aktif hale geldi. Blog sayfasında son yayınlanan çalışmanın bulguları oldukça ilgi çekici ve düşündürücü. Kısaca göz atalım.
Hafta içinde Merkez Bankası Blog Sayfası'nda yayınlanan Saygın Çevik ve Aybüke Töre Altunel’in kaleme aldığı “Türkiye’de Nakit Kullanım Alışkanlıkları” başlıklı bir çalışma var. Söz konusu çalışma Merkez Bankası tarafından 2020 yılı Eylül-Ekim döneminde, Türkiye’deki nakit kullanım alışkanlıklarını anlamaya ve nakdin ödeme yöntemleri içindeki önemini incelemeye yönelik yapılan Nakit Kullanım Alışkanlıkları Anketi'nin sonuçları değerlendiriliyor.
Yapılan anketin sonuçlarına göre ankete katılan bireylerin %32,3’ü gelirinin tamamını nakit olarak, %30,3’ü ise tamamını banka hesabı üzerinden alıyor. Gelirinin tamamını veya çoğunluğunu nakit olarak elde edenlerin oranı %55,1. Öte yandan eğitim düzeyi arttıkça geliri bankadan elde etme oranı da artıyor. Bu veriyi şöyle yorumlayabiliriz; eğitim düzeyi arttıkça söz konusu gelir grubundakiler daha kurumsal işlerde çalışıyor. Yani kayıtdışılık azalıyor.
Merkez Bankası’nın çalışmasına göre bireylerin %61,5’i kendisini “çoğunlukla nakit kullanan” olarak tanımlıyor. Öte yandan eğitim düzeyi ve gelir seviyesi arttıkça kendini “çoğunlukla nakit kullanan” olarak tanımlayanların oranı azalıyor. Demek ki eğitim düzeyi ve gelir seviyesi yüksek olanlar banka ödeme sistemlerini daha aktif kullanıyorlar.
Söz konusu çalışmaya konu ankete katılanların %18,3’ünün herhangi bir bankada mevduat hesabı bulunmazken çalışma hayatında aktif olan katılımcıların %19,1’inin herhangi bir sosyal güvence sistemine kaydı yok. Elde edilen bulgulara göre; kendini “çoğunlukla nakit kullanan” olarak tanımlama, herhangi bir bankada mevduat hesabı bulunmayan katılımcılar ve herhangi bir sosyal güvenlik kurumuna bağlı olmayan katılımcılar arasında çok daha yaygın görülüyor.
Diğer yandan geçen yıla göre nakit kullanımını artıranların sayısı azaltanlara göre daha fazla olmuş. Bu veriyle bağlantılı olarak gelecek bir yıl içinde nakit parayı daha fazla kullanacağını belirtenlerin oranı daha az kullanacağını belirtenlere göre daha fazla.
Nihayet ortaya çıkan sonuca göre; Türkiye’de nakit kullanım oranı Euro Bölgesi’ndeki ülkelerde ödeme günlüklerine göre hesaplanan nakit kullanım oranlarına kıyasla oldukça yüksek. Bu durum finansal kapsayıcılık ve kayıtdışılık açısından olumlu bir tabloya işaret etmiyor.
Ödemelerin mümkün mertebe banka ödeme sistemleri üzerinden yapılması aynı zamanda kayıtdışılığın önüne geçilmesi açısından kritik öneme sahip. Bu aynı zamanda kamunun vergi gelirlerini artırması açısından da gerekli bir durum.
