Türkiye'nin dizi film gerçeğini, Popüler Kültür'ün önemli eleştirmenlerinden Adorno'nun 1941'de yayınlanan makalesi üzerinden okuyalım mı?
Adorno 1941'de yayınlanan 'On Popular Music' adlı makalesinde popüler müzik üzerine dikkat çekici üç önemli iddia öne sürer. Adorno'nun popüler müzikle ilgili iddialarını dizilere de uyarlamak mümkün.
Bu yazıda popüler müzik ile dizi zaman zaman birbirini ikame edecek. Adorno'nun ilk iddiası popüler müziğin standartlaştırılması üzerinedir. Diğer bir deyişle popüler müzik en genel özelliklerinden en özel olanlarına genişlemiştir. Duygusal bir pop müzik ürünü başarılı olduğunda standartları belirlenip ticari boyutta sömürülüp tüketilir. Popüler bir şarkının incelikleri diğer birinin incelikleriyle değiştirilebilir. Her detayın bütünü ifade ettiği nitelikli müziğin sistemli yapısının aksine, popüler müziğin yapısı mekaniktir. ”Çünkü” der Adorno “bir şarkıda var olan incelik detay diğer şarkılarda da kullanılıp şarkının asıl yapısına hiç dokunulmuyor. Müzik endüstrisi bu standartlaştırma işlevini gizleyebilmek için sahte bireyselleştirme sürecine bağlanır. Hit şarkılar standartlaştırılması dinleyicilerin tektipleştirilmesine hizmet eder. Dinleyicinin seçme hakkı elinden alınmış aslında standart müzikler sanki dinleyici tercih hakkını kullanıyormuşçasına sunulur.”
Adorno'nun standart hit şarkılar ve seyircinin tektipleştirilmesi dizi sektörü için de aynen geçerlidir. Nitelikli içerik üretmek yerine, üretilmiş ve seyirci nezdinde kabul görmüş dizilerin tekrar ve tekrar kopyalanması klonlanması hikayelerin standartlaştırılmasını getirdi beraberinde. İlk etapta reyting rekorları kıran bu standartlaştırma seyircide zamanla bıkkınlık yaptığı gibi, seyirciyi de tek tipleştirdi. Bıkkınlık duyan seyirciler başka alternatiflere yöneldi, ekran tek tip seyircinin güdümüne kaldı. Kadın draması adı altında entrika, ihanet lüksle donatılmış aşk üçgenlerini içeren hikayeler haricindeki diziler seyirciye ulaşmakta güçlük çekmeye başladı. Standartlaştırılmış kadın dramları içinden sahte bir seçim hakkı tanınan seyirci, hep aynı şeyleri seyretmeye mahkum oldu. Kadın seyirci bunları izlemekten zevk alıyor söyleminin çıkış noktası seçim hakkının sahteleştirilmesiyle yakından alakalı.
Adorno'nun ikinci savı, popüler müziğin pasif dinlemeye sebep olduğudur. Kapitalist sistem altında çalışmak sıkıcı ve yorucudur, işten kaçma ihtiyacı yaratır. Gerçek kültür yönünde bir kaçış hem maliyetli hem de enerji istediğinden, pop müzik gibi oluşumların peşinden gidilir. Pop müziğin tüketimi pasif ve sonsuz tekerrür içindedir. Dünyayı olduğu gibi ele alır. Nitelikli müzik hayal gücünün oluşturduğu zevk ve keyif doğrultusunda yapılıp dünyayı nasıl olacağı/olması gerektiği bağlamında ele alırken; pop müzik, üretkenlikten uzak dünyayı olduğu gibi ele alır. İhtiyaçlarla gerçeklerin açtığı uçurumdan beslenen arzuları doyuracak bir uyarıcı olarak popüler müziğe sığınılır.
Yukarıdaki paragraftaki popüler müzik kelimesinin yerine dizi kelimesini koyduğumuzda anlamın değişmediğini görürüz. Şehirde yaşamanın getirdiği sıkıntılar, kültürel faaliyetlerin maliyetli oluşu, çalışan insan için evleri sığınak haline getirmiştir. Sığınakların içindeki televizyon en etkili eğlence aracıdır. Üretkenlikten ve nitelikten uzak, sadece arzuları doyurmak üzere türetilen dizilere tutunur çaresiz bir şekilde sığınaktaki insan. Sunulan dünyanın aynılığı içinde dikkati çok çabuk dağılır. Oyalanmak dinlenmek başka dünyalara kaçış yapmak üzere ekrana sığınmıştır ama aslında orada değildir.
Adorno'nun üçüncü iddiası ise popüler müziğin sosyal bir çimento (güçlendirici) olduğudur. Pop müziğin sosyo-psikolojik işlevi müziğin tüketicilerinin günlük hayatın düzenine fiziksel olarak uyumunu gerçekleştirmektir. Bu uyum kitle davranışının sosyo-psikolojik biçiminin iki türünde kendini gösterir: Ritmik olarak itaatli tür ve duygusal tür. Birincisi, tüketicinin kendi sömürü ve baskı ( zulüm) ritminin oyalaması doğrultusunda işler. İkincisi ise hayatın asıl koşullarından habersiz duygusal bir sefalete kapılır.
Pop müzik (dizi) kültürü ortak bir kültür oluşturmakta etkilidir. Takip ettikleri dizi ile kendi dünyalarını algılama biçimlerini oluştururlar.
Stadyumlarda popüler kültür ikonlarının konserinde ortak zaman ve ortak mekanda buluşan “dinleyici kitlesi”,aynı diziyi seyredenler olarak farklı sığınma mekanlarının dizi zamanında buluşmuş olur.
#Adorno
#pop müzik
#Popüler Kültür
9 yıl önce
“Kadın seyirci bunları seviyor” söyleminin ardındaki hile
İkiyüzlü dünyanın 200 günü
Garson nereye baksın?
İnsafsız takas!
Erdoğan’ı/AK Parti’yi Kürtsüz bırakma operasyonu…
Riyakâr Bey ile ‘Yamyam’ Biraderler
