"İnançlara saygılı laiklik"

 
Eğer bu alanda toplumsal bir sancı varsa, onu doğuran sebepler de var demektir ve o sebepler, "Hadi iyisiniz iyi" mantığı ile ortadan kaldırılamaz.

"İnançlara saygılı laiklik", Ecevit'in-DSP'nin, din-devlet ilişkisi alanındaki ilişkiye getirdiği formül. Ecevit bunu, konunun gündeme geldiği her ortamda seslendiriyor. Konu Türkiye'de en sancılı alanlardan biri olduğu için de, sıklıkla gündeme geliyor. Son olarak Ecevit'in, DSP grubunda büyük alkış alan sözleri şöyleydi:

"İslâm'a en ağır ihanet Hizbullah örgütünden gelmektedir. İslâm'a en büyük hizmetin ise inançlara saygılı laiklikten geldiği şimdi çok daha iyi anlaşılıyor. İnançlara saygılı laikliğin dünyadaki öncüsü Türkiye' dir, Türkiye'deki öncüsü de DSP'dir."

Bu sözler, din-devlet ilişkilerinde nötr bir tavrın değil, bir sahiplenmenin ifadesi. "İslâm'a en büyük hizmet" söylemini, sürekli "din ekseni" ne oturmakla suçlanan bir partinin değil, kökeni laiklik vurgusuna dayanan bir partinin seslendirmesi anlamlı değil mi?

"İnançlara saygılı laiklik" söylemini önemsemek istiyorum. Daha doğrusu, bu alanda geliştirilen her türlü öneriyi önemsemek lâzım geldiğini düşünüyorum. Çünkü bu alan, toplumsal barışı yaralayan en kritik alan durumunda.

Bir kere bu söylemin, Anayasanın temel ilkeleri arasında yer alan "laiklik" kavramını yalın olarak kullanmadığı dikkat çekiyor. Ona "inançlara saygılı" şeklinde bir sıfat ekliyor.

Bunun arka planında, öncelikle Türkiye'de süregelen laiklik yorumunda "inançlara saygı" alanında bir problem bulunduğunun kabulü var. Sonra, CHP çizgisinden farklılaşmayı önemseyen bir hareket olan DSP'nin bu tavırla, CHP'nin laiklik yorumundan da farklılaşmak istediği söylenebilir.

Peki DSP, "inançlara saygılı" çerçevesinin içini nasıl dolduruyor?

Bu soruyu şu iki soruyla açma ihtiyacı da açık:

1. DSP, klasik laiklik yorumunda "inançlara saygı" alanında hangi problemler bulunduğunu düşünüyor?

2. DSP, CHP'nin laiklik yorumundan farklı olarak, inançlara saygı alanında hangi açılımları öngörüyor?

"İnançlara saygılı laiklik" söylemini, laiklik adına yapılan katı özgürlük kısıtlamalarını ve ortaya çıkan toplumsal huzursuzluğu aşıp, siyasal ranta dönüştürmek için yaldızlı propaganda malzemesi olmaktan çıkaracak ve gerçekten toplumsal barış için anlamlı hale getirecek şey, bu soruların sağlıklı cevabında yatıyor.

Bu soruların cevabı, teorik planda verilebilir, uygulamada verilebilir. Yani "inançlara saygılı laiklik" çerçevesinin teorik çerçevesini oluşturur, bunu yasal zemine taşımak için öneriler geliştirirsiniz, bir. Ve parti politikalarında "inançlara saygılı olmayan laiklik" uygulamalarını geriletmek, "inançlara saygı" ortamını inşa etmek için çaba gösterirsiniz, iki.

Teorik planda henüz doyurucu bir yazılı belgeye en azından ben ulaşmış değilim. Dünkü Zaman'da, DSP Grubunda, Sivas Milletvekili Cengiz Güleç'e atfen bazı görüşler yer aldı. Şunların altı çizilebilir: "Laiklik konusunda Kemalist bürokratlarda, laikliğin soyut bir siyasal ilke ve bir yaşama tarzı ya da dünya görüşü olmaktan çok, alabildiğine somut bir kimlik seçeneği olduğu kolayca anlaşılmaktadır. Cumhuriyet seçkinlerinde, ulusalcılık-laiklik birbirinden ayrılmaz pratik ve dinamik bir ilke olarak devletin güvencesinde olması gereklidir, ki, böylece toplumsal statülerindeki ayrıcalık ve üstünlük korunabilmiş olsun. Bu nedenle İslâmcı taleplerin neredeyse tümü, irtica olarak nitelendirilerek, bu muhalefetin tüm olanaklarını ortadan kaldırabilmek için önce devleti, sonra toplumu laikleştirmek gereği düşünülmüştür."

Bu sözler, hem egemen laiklik anlayışının, hem uygulamanın sorgulanması noktasında adımlar olarak değerlendirilebilir. Bize göre bu önemli ama geliştirilmesi gereken bir çizgidir.

Daha önemlisi ise, "inanç özgürlüğü" alanındaki toplumsal taleplerin ön yargısız biçimde belirlenmesidir. Bu noktada, "Namazlarınızı kılamıyor musunuz, oruç tutamıyor musunuz? Camiler açık değil mi?" tarzındaki söylemin yeterli olmadığı, daha baştan kabul edilmelidir. Eğer bu alanda toplumsal bir sancı varsa, onu doğuran sebepler de var demektir ve o sebepler, "Hadi iyisiniz iyi" mantığı ile ortadan kaldırılamaz. Bu tavır, en iyimser yorumla, problemi halının altına süpürmek anlamına gelir. Daha gerçekçi bir değerlendirmede ise, "Daha ne istiyorsunuz" yaklaşımı ile, toplumsal talepleri baskı ile ortadan kaldırma projesinin gerekçesi olur.

Son olarak, DSP'nin "inançlara saygılı laiklik" yaklaşımının, şu acil konularda, öyle olmayan yaklaşımdan hangi çözüm önerileri ile ayrıldığının ortaya konmasının gerekliliğini ifade etmek isterim: Başörtüsü konusunu nasıl çözmek istiyor DSP? Ya da, bir Müslüman genç kızın Kur'an'la çelişkiye düşmeden eğitim haklarını nasıl kullanacağını öngörüyor? Sonra kamu alanında nasıl görev yapabilir, Kur'an'daki başörtü emrini önemseyen bir müslüman hanım? (Lütfen bir parti olarak Kur'an'ın farklı yorumları içinde dolaşıp başörtüsü alanında bir esneklik arayışına girilmesin. Çünkü bu, dini bile düzenlemeye yönelen anlayışın uzantısı olur.) Bu ülkede bir Müslüman aile, DSP'nin "inançlara saygı" anlayışı içinde, çocuğuna sağlıklı bir din eğitimini nasıl aldırabilir? DSP'nin, tüm inananların üzerine "irtica" gölgesi düşüren damgalayıcı tavırlar karşısındaki güven, saygı çerçevesi nedir? (Ecevit'in her şeye rağmen Fethullah Hoca konusundaki baskıları göğüslemesinin bir siyasetçi farkı olarak görmezden gelinemeyeceğini burada not etmek isterim)

Bir "inanç özgürlüğü çerçevesi" oluşturmak, Türkiye laikliğinin en önemli sorunu olmuştur. Türkiye, "İnançlara saygılı laiklik" söylemini de, bu sorunun cevabını alarak test edecektir?