Askeri yargı kanunlarında değişiklik

Tasarıya göre, Askeri Hakimler Kurulu'nun gündemi Başkan tarafından belirlenecek ve en az toplantı gününden üç gün önce üyelere bildirilecek. Gündemde değişiklik yapılması, Başkanın talebi üzerine Kurul kararıyla olacak, kurulun sekretaryası,  Askeri Adalet İşleri Başkanlığı  tarafından yürütülecek. Bu amaçla Askeri Adalet İşleri Başkanlığı bünyesinde yeteri kadar personel görevlendirilecek.

Kurul, her yıl Mayıs ve Aralık aylarının ilk haftası toplanacak. Ancak, ihtiyaç halinde Başkan'ın daveti üzerine diğer zamanlarda da toplanabilecek. Kurul üye tamsayısının salt çoğunluğuyla karar alacak. Başkan, en kıdemsizden başlayarak oyları toplayacak ve en sonunda kendi oyunu kullanacak. Disiplin işlemlerinde oyların dağılması halinde ilgilinin en fazla aleyhinde olan oy çoğunluk meydana gelinceye kadar kendisine en yakın olan oya ilave edilecek. Oylamalarda çekimser oy kullanılamayacak.

Kurul üyeleri, iş kendisi ile ilgili ise, ilgilinin, evlilik bağı kalmasa bile karı veya kocası, kan veya kayın hısımlığından üstsoyu veya altsoyu veya onunla evlat edinme bağı veya ilgili ile aralarında ikinci dereceye kadar kan hısımlığı veya evlilik sona erse dahi ikinci dereceye kadar kayın hısımlığı olursa, aynı işte tanık olarak dinlenmiş, bilirkişilik, avukatlık, hakimlik veya savcılık yapmış ya da daha önce işin soruşturulması ile görevlendirilmişse, ilgili ile aralarında bakılan işe esas olan olaydan önce açılmış bir dava varsa Kurul çalışmalarına katılamayacaklar ve herhangi bir şekilde işe bakamayacaklar. Bu nedenle oylarda eşitlik olması halinde Başkanın kullandığı oy yönünde çoğunluk sağlanmış sayılacak.

Kurulda görüşülen işler tutanağa bağlanacak ve tesis edilen işlemler bir kararla tespit edilecek.

Kurulun, askeri hakimlerin özlük ve disiplin işleri hakkında verdiği kararlar kendilerine, müracaatların sonuçları ise ilgilisine tebliğ edilecek.

Kurulun tüm kararlarına karşı yargı yolu açık olacak.

Askeri hakimler ve savcılar, duruşma hakimliği ve savcılık görevlerini yaparken eşiti adliye hakimlerinin ve savcılarının özel kıyafetini taşıyacak. Askeri hakimlere Milli Savunma Bakanlığı'nca yapılacak mesleki kıyafet, kitap ve bilgisayar yardımı hakkında Hakimler ve Savcılar Kanunu'nun "mesleki kıyafet, kitap ve bilgisayar yardımı" başlıklı maddesi hükümleri uygulanacak.

Tasarıyla askeri yargı ile ilgili idari görev kadrolarına, Genelkurmay Başkanlığı'nca gösterilen lüzum üzerine Milli Savunma Bakanlığı'nca uygun görülecek "yurtdışı sürekli görev yerlerindeki kadrolar ile uluslararası mahkeme veya kuruluşların kadroları" eklendi.

Milli Savunma Bakanı, askeri mahkemelerde ve askeri başsavcılıklarda görevli askeri hakimlere asıl görevlerine ek olarak ve 3 ayı geçmemek üzere izin, hastalık veya diğer sebeplerle boş bulunan aynı yerdeki veya başka bir yargı çevresindeki aynı nevi hizmete ait kadro görevini yapmak için geçici yetki verebilecek.

Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte görevde bulunan askeri hakimlerin, birinci sınıfa ayrılma ve birinci sınıf olma tarihleri, bu Kanun hükümleri dikkate alınarak, kazanılmış hak ve statüleri geriye götürülmeksizin ve geçmişe yönelik mali hak ve yükümlülükler doğurmaksızın yeniden belirlenecek.

Cezalar 

Bu Kanunda özel bir düzenleme bulunmadığı takdirde, Türk Ceza Kanunu'nun genel hükümleri, askeri suçlar ve cezalar hakkında da uygulanacak.

Askeri şahıslar hakkında askeri ve adli yargı mahkemeleri tarafından hükmolunan hapis cezaları, bu sıfatlarını korudukları sürece askeri cezaevlerinde infaz edilecek.

Ancak yükümlü erbaş ve erler hakkında; asker edilmeden önce işledikleri suçlardan verilen hapis cezaları, asker edildikten sonra işledikleri suçlardan verilen bir yıl veya daha fazla süreli hapis cezaları, Adalet Bakanlığı ceza infaz kurumlarında çektirilecek. Koşullu salıverilen veya tahliye edilen yükümlüler, geri kalan askerlik hizmetlerini tamamlamak üzere askeri makamlara teslim edilecek. Bunlar hakkında hükmolunan denetimli serbestlik tedbirlerinden askerlik yükümlülüğü ile bağdaşmayanların yerine getirilmesi, askerlik hizmetlerinin sonuna bırakılacak.

Haklarında tutuklama kararı verilen askeri şahıslar, bu sıfatlarını korudukları sürece en yakın askeri tutukevine konulacak. Ancak yükümlü erbaş ve erlerin adli yargıdaki soruşturma ve kovuşturmaları esnasında verilen tutuklama kararlarının infazı, Adalet Bakanlığı ceza infaz kurumlarında yerine getirilecek. Bunlar tahliyelerinden sonra geri kalan askerlikleri tamamlattırılmak üzere yeniden askere sevk edilecek. İnfaz sırasında tutuklu ve hükümlülerin üzerlerinde askerlik kıyafet ve işaretleri bulunmayacak.

Erteleme

Türk Ceza Kanunu'nun hapis cezasının ertelenmesine ilişkin hükümleri, askeri suçlar hakkında da uygulanacak.

Ancak "sırf askeri suçlardan dolayı yapılan yargılama sonunda hükmolunan netice cezanın 3 ay veya daha fazla süreli hapis cezası olması, fiilin disiplini ağır şekilde ihlal etmesi veya birliğin güvenliğini tehlikeye düşürmesi veya birliğin muharebe hazırlığını veya etkinliğini zafiyete uğratması veya büyük bir zarar meydana getirmesi, fiilin savaş veya seferberlikte işlenmesi, daha önce sırf askeri bir suçtan dolayı mahkum olunması" hallerinde hapis cezaları ertelenmeyecek.

Yetkili kişi ve organlar tarafından disiplin cezası ile cezalandırılan askeri şahıslardan disiplin cezasının infaz şartlarını yerine getirmeyenler, 4 aydan 2 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılacak.

Buna göre verilecek ceza, suç seferberlik halinde işlendiği takdirde yarı oranında, savaş halinde ise bir kat artırılacak.

Yetkili kişi ve organlar tarafından disiplin cezası ile cezalandırılan asker kişilerden disiplin cezasının infaz şartlarını yerine getirmeyenlerin fiillerinin Askeri Ceza Kanunu'nun "firar ve cezası" başlıklı 66 ile "sözleşerek firar ve cezası" başlıklı 70. maddelerindeki suçları oluşturması halinde sadece bu suçlara ilişkin hükümler uygulanacak. Ancak bu suçlardan dolayı verilecek ceza altıda bir oranında artırılacak.

Kıta, karargah veya kurumlarda ya da görev esnasında veya görev yerlerinde uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma, kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak suçlarını işleyen askeri şahıslar hakkında, Türk Ceza Kanunu'nun bu suçlara ilişkin hükümleri uygulanacak.

Askeri ve adli yargı mahkemeleri tarafından verilen kısa süreli hapis cezaları Yedek Subaylar ve Yedek Askeri Memurlar Kanunu hükümlerine göre askerlik hizmetini yerine getiren yükümlüler ile yükümlü erbaş ve erler hakkında, Türk Ceza Kanunu'nun "kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırımlar" başlıklı 50. maddesindeki "tüm seçenek yaptırımlara", diğer askeri şahıslar hakkında ise aynı maddedeki "seçenek yaptırımlara" çevrilebilecek.

Ancak "sırf askeri suçlardan dolayı yapılan yargılama sonunda hükmolunan netice cezanın 2 ay veya daha fazla süreli hapis cezası olması, fiilin disiplini ağır şekilde ihlal etmesi veya birliğin güvenliğini tehlikeye düşürmesi veya birliğin muharebe hazırlığını veya etkinliğini zafiyete uğratması veya büyük bir zarar meydana getirmesi, fiilin savaş veya seferberlikte işlenmesi" hallerinde kısa süreli hapis cezaları seçenek yaptırımlara çevrilemeyecek.

Askeri Ceza Kanunu'nda yer alan "ölüm" cezaları, "ağırlaştırılmış müebbet hapis" cezasına dönüştürüldü.

Türk Milleti adına yargı yetkisini kullanacak  askeri  mahkemeler,  askeri birliklerin  teşkilat  yapıları  ve  bulundukları  yerlerin coğrafi durumu ile  mahkemelerin iş yoğunluğu gözönünde tutulmak suretiyle Genelkurmay Başkanlığı ve Askeri Hakimler Kurulunun görüşü alınarak Milli Savunma Bakanlığınca kurulacak ve aynı yolla kaldırılacak. 

Askeri mahkemeler bulundukları il veya ilçenin adıyla anılacak. Askeri mahkeme kurulmasına karar verilen il veya ilçede en az bir askeri ağır ceza mahkemesi ve bir askeri ceza mahkemesi kurulacak. İş durumunun gerekli kıldığı yerlerde askeri mahkemelerin birden fazla dairesi oluşturulabilecek. Genelkurmay Başkanlığı'nın bulunduğu ilde, her halde bir askeri ağır ceza mahkemesi ve bir askeri ceza mahkemesi kurulacak.

Askeri  ceza  mahkemesi  tek hakimli olacak.  Askeri  ceza mahkemeleri,  kanunların  ayrıca görevli kıldığı haller saklı kalmak üzere, askeri ağır ceza mahkemesinin  görevi dışında kalan dava ve işlere bakmakla görevli olacak. Askeri ağır ceza mahkemesinde  bir başkan ile yeteri kadar üye bulunacak. Bu mahkeme bir başkan ve iki üye ile toplanacak.  Askeri  ağır ceza  mahkemeleri,  kanunların  ayrıca  görevli kıldığı haller saklı kalmak üzere, subay ve astsubayların  işledikleri  suçlara ait davalar ile ağır ceza mahkemesinin  görevine giren suçlara ait dava ve işlere bakacak.

Askeri mahkemelerin görevlerinin belirlenmesinde, nitelikli halleri gözetilmeksizin, suçun kanunda yer alan cezasının üst sınırı gözönünde bulundurulacak. Askeri ağır ceza mahkemesi ile askeri ceza mahkemesi arasında çıkan görev uyuşmazlıkları Askeri Yargıtay çözümleyecek.
Askeri ağır ceza mahkemesinde görevli üyeler, Askeri Hakimler Kurulu tarafından iş yoğunluğu gözönünde tutulmak suretiyle askeri ceza mahkemesinde de görevlendirilebilecek. Askeri ağır ceza mahkemesinin görevine giren soruşturmalarda, hakim kararı gerektiren her türlü işleme ait kararlar, askeri ceza mahkemesi tarafından verilecek.

Askeri mahkemeler  ile askeri başsavcılıklardaki  askeri hakim sınıfına ilişkin kadrolar, müşterek  kadro olacak.  Bu  kadroların  kuvvet  komutanlıklarına tahsisi,  Genelkurmay Başkanlığı'nın görüşü alınarak Savunma Bakanlığınca yapılacak. 

Askeri başsavcılık kurulacak 

Tasarıda, askeri mahkeme bulunan her il veya ilçede, o il veya ilçenin adıyla anılan bir askeri başsavcılık kurulması, askeri başsavcılıkta, bir askeri başsavcı ve yeteri kadar askeri savcı bulunması öngörüldü. Askeri savcılar, bulundukları yerdeki askeri mahkemelere adli yönden bağlanan askeri birlik ve kurumun mensupları hakkında yetkili olurken, askeri başsavcılıklar arasında çıkan yetki uyuşmazlıklarının aralarında çözümlenmesi öngörüldü. Uzlaşma sağlanamaz ise uyuşmazlığı Bakanlık çözümleyecek.

Askeri  mahkemeler,  asker kişiler tarafından işlenen askeri  suçlar ile  bunların asker  kişiler  aleyhine  veya  askerlik  hizmet  ve görevleri  ile ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevli olacak. Bu  kapsamda   olsa  dahi  devletin  güvenliğine,   anayasal  düzene  ve  bu düzenin işleyişine karşı suçlara ait davalar, her halde adliye mahkemelerinde görülecek.
Emniyet Teşkilatı Kanunu ve İl İdaresi Kanunu kapsamındaki görevler ile TBMM veya Bakanlar Kurulu kararları kapsamındaki görevler nedeniyle görev veren ya da bu nitelikteki bir görevi ifa eden asker kişilerin, görevlerini yerine getirirken, görevin niteliğinden doğan veya görevle ilgili olmak şartıyla görevin ifası sırasında işledikleri iddia olunan suçlardan dolayı adli yargının görevine girdiğinden bahisle haklarında soruşturma yapılması Genelkurmay Başkanı ve Kuvvet Komutanları için Başbakan'ın, Jandarma Genel Komutanı için İçişleri Bakanı'nın, diğer personel için Milli Savunma Bakanı'nın (Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı personeli için İçişleri Bakanının) iznine tabi olacak.
Savaş hali haricinde, asker olmayan kişiler askeri mahkemelerde yargılanamayacak.

Asker kişilerin askeri mahkemelerin yargı yetkisine tabi bir suçu asker olmayan  kişilerle  iştirak  halinde  işlemesi  durumunda  yargılama,  asker  kişiler için askeri yargıda,  asker olmayan kişiler için ise adli yargıda yapılacak.  Bu  durum,  bekletici sorun yapılamayacak. 
Genelkurmay Başkanlığı'nın bulunduğu yerde kurulan askeri mahkemenin özel yetkisi: kanunlardaki özel hükümler saklı kalmak kaydıyla general ve amiral rütbesindeki asker kişinin askeri yargıya tabi suçlarını, ayrıca Askeri Ceza Kanunu'nun "Harb hıyaneti", "milli müdafaya hıyanet", "milli mukavemeti kırmak" gibi suçlar, Genelkurmay Başkanlığı'nın bulunduğu yerde kurulan askeri mahkemede görülecek. Bu askeri mahkemenin birden fazla dairesinin bulunması halinde (1) numaralı daire yetkili olacak.

Milli Savunma Bakanı, yargı yetkisinin kullanılmasına  ilişkin görevler hariç olmak üzere askeri  hakim ve askeri  savcılar  üzerinde gözetim  hakkını haiz olacak. Askeri hakim ve askeri savcılar idari görevleri yönünden Bakanlığa bağlı olacak. Askeri mahkemelerin ve askeri  başsavcılıkların personel,  bina, malzeme  ve her türlü ihtiyacı doğrudan veya Askeri Hakimler Kurulu'nun teklifi üzerine Bakanlıkça karşılanacak. 

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması 

Sırf askeri bir suçtan dolayı altı ay veya daha fazla süreli hapis cezasına hükmedilmesi, fiilin disiplini ağır şekilde ihlal etmesi veya birliğin güvenliğini tehlikeye düşürmesi yahut birliğin muharebe hazırlığını veya etkinliğini zafiyete uğratması veyahut büyük bir zarar meydana getirmesi, fiilin savaş veya seferberlikte işlenmesi durumları hariç olmak üzere hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin hüküm, askeri suç ve cezalar hakkında da uygulanacak.
Düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihte soruşturma veya kovuşturma evresinde bulunan suçlardan doğan istirdat ve tazminat taleplerine ilişkin evrak, genel hükümlere göre takip edilmek üzere ilgili birimlere gönderilecek.
Düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihte askeri mahkeme ve savcılıklara tahsis edilmiş bina, malzeme, araç ve gereçler ile teşkilatlarında görevli personel altı ay içinde başka bir işleme gerek kalmaksızın Milli Savunma Bakanlığına devredilecek.

Önleme araması

Tehlikenin veya suç işlenmesinin önlenmesi amacıyla usulüne göre verilmiş askeri ceza mahkemesi kararı veya bu sebeplere bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde, askeri birlik komutanının veya askeri kurum amirinin veya askeri hakim sınıfı adli müşavirin yazılı emri üzerine, askeri mahallerde askeri hakimler hariç kişilerin üstü, araçları, özel kağıtları ve eşyası aranacak, alınması gereken tedbirler alınacak, suç delilleri koruma altına alınarak kanun hükümlerine göre gerekli işlemler yapılacak.
Arama talep yazısında, arama için makul sebeplerin oluştuğunun gerekçeleriyle birlikte gösterilmesi gerekecek. Arama kararında veya emrinde; aramanın sebebi, konusu ve kapsamı ile yapılacağı yer, zaman ve geçerli olacağı süre belirtilecek. Aramanın sonucu, arama kararı veya emri veren merci veya makama tutanakla bildirilecek.
Konutta ve yerleşim yerinde ve eklentilerinde önleme araması yapılamayacak.
Bir suç işlenmesini veya disiplinsizliğin gerçekleşmesini önlemek veya kişilerin hayatı, vücut bütünlüğü veya malvarlığı bakımından ya da topluma yönelik mevcut veya muhtemel bir tehlikeyi önlemek amacıyla kışla, konak veya ordugahta bulunan kıta veya askeri kurumun komutan veya amiri veya bunların verecekleri yazılı emir üzerine diğer askeri makamlar tarafından, askeri hakimler hariç personelin, askeri öğrencilerin, erbaşların ve erlerin kullanım alanlarında ve askeri öğrenciler ile erbaş ve erlerin dolap, çanta ve üstünde kontrol yapılabilecek.

Asker kişiler  de dahil olmak  üzere, askeri  mahallere  girmek  veya çıkmak  isteyenler duyarlı kapıdan geçmek zorunda olacak. Bu kişilerin üstleri, duyarlı kapının ikaz vermesi halinde, metal dedektörle aranacak; eşyaları teknik cihazlardan  ve güvenlik sistemlerinden  geçirilecek; aracı, teknik cihazlarla, gerektiğinde elle kontrol edilip aranacak. Şüphe halinde veya bu cihazların bulunmadığı  yerlerde, herhangi bir emir veya karar olmasına bakılmaksızın,  arama ve kontrol elle yapılabilecek. Teknik cihazların  ikazının sürmesi  halinde, bu kişiler ancak elle aramayı kabul ettikleri takdirde askeri mahallere girebilecek.
Milletvekilleri, hakimler, Cumhuriyet savcıları, askeri hakimler, avukatlar, mülki idare amirleri ve Sayıştay meslek mensupları ile uluslararası sözleşmelerle yetkileri tanınmış kişi ve kuruluşların temsilcilerinin üstleri ve eşyaları ağır ceza mahkemelerinin görevine giren suçüstü halleri dışında elle aranamayacak; aracının, dışarıdan bakıldığında içerisi görünmeyen bölümlerinin açılması istenemeyecek.

Yargılama usulü

Askeri Yargıtay dairesinin ilk derece mahkemesi olarak verdiği kararın temyiz yolu ile incelenmesinde Askeri Yargıtay dairesinde duruşmaya katılıp da hükme müessir olacak hukuki işlemlerin yapıldığı oturumda bulunmuş veya karara katılmış olanlar Daireler Kurulunda bulunamayacak.
Askeri Yargıtay dairesinin ilk derece mahkemesi olarak verdiği direnme kararının temyiz yolu ile incelenmesinde Daireler Kurulu, Askeri Yargıtay dairesinde duruşmaya katılıp da hükme müessir olacak hukuki işlemlerin yapıldığı oturumda bulunmuş veya karara katılmış olanlar haricindeki kanuni engeli olmayan Askeri Yargıtay üyelerinden oluşacak. Direnme kararını inceleyen kurulun üye sayısının çift sayılı olması halinde, üyelik kıdemi en az olan üye kurula katılmayacak.
Askeri Yargıtay dairelerinin ilk derece mahkemesi olarak baktıkları davalarda Askeri Yargıtay Başsavcılığınca tebliğname düzenlenmeyecek. Ancak, Başsavcılığın temyiz dilekçesi, beyanı ve varsa layihası, ilgili Askeri Yargıtay Daire Başkanlığınca hükmü temyiz etmeleri veya temyiz etmeseler dahi aleyhlerine sonuç doğurabilecek görüş içermesi halinde sanık veya müdafi ile katılan veya vekillerine tebliğ edilecek. İlgili taraf tebliğden itibaren bir hafta içinde yazılı olarak cevap verebilecek. İlgili Askeri Yargıtay Daire Başkanlığı dosyayı, Askeri Yargıtay Başkanlığına gönderilecek.
İlk derece mahkemesi olarak hüküm veren Askeri Yargıtay dairesi, Daireler Kurulu kararına karşı direnebilecek. Direnme üzerine Daireler Kurulunca yeniden verilecek karara uyulması zorunlu olacak.
Askeri Mahkemelerin Kuruluş ve yargılama usulü Kanunu ve diğer kanunlarda açıkça gösterilen hallerde, Askeri Yargıtay dairesinin ilk derece mahkemesi olarak verdiği kararlara karşı itiraz edilebilecek. Bu durumda; temyiz isteminin reddine dair kararlara karşı yapılan itirazların incelenmesi Daireler Kuruluna, bunun dışında kalan tüm kararlar hakkındaki itirazların incelenmesi ise numara olarak kendisini izleyen daireye; son numaralı daire için birinci daireye ait olacak.
Cezaların yerine getirilmesi sırasında, hüküm kesinleşmeden önce gerçekleşen şahsi hürriyeti sınırlama sonucunu doğuran haller nedeniyle geçirilmiş süreler ile hastanede geçen sürenin cezadan indirilmesine, değişik hükümlerdeki cezaların toplanmasına ve mahkumiyet hükmünün yorumunda veya çektirilecek cezanın hesabında duraksamaya ilişkin bir karar alınması gerekirse, ilk derece mahkemesi olarak davaya bakan ilgili Askeri Yargıtay dairesinden karar istenecek. Bu kararlar duruşma yapılmaksızın verilecek.

Hükmü  veren  Askeri  Yargıtay  dairesi  kaldırılmış  ise onu  numara  itibarıyla  izleyen daire; son numaralı  daire söz konusu ise birinci daire karar verecek. Bu düzenlemeler uyarınca  yapılan  başvurular  cezanın  infazını  ertelemeyecek.  Ancak, ilk derece  mahkemesi  olarak  davaya  bakan ilgili  Askeri  Yargıtay  dairesi,  olayın  özelliğine göre infazın ertelenmesine veya durdurulmasına karar verebilecek.
Bu kararlara karşı Askeri Yargıtay Başsavcısı ile hükümlü ve varsa müdafi bir hafta içinde itiraz edebilecek. İtiraz üzerine hükmü veren Askeri Yargıtay dairesini numara itibarıyla izleyen daire; son numaralı daire söz konusu ise birinci daire karar verecek.