Ana Sayfa
Gündem
Politika
Ekonomi
Dünya
Aktüel
Spor
Yazarlar
Televizyon
Sağlık
Bugünkü Yeni Şafak
657'liler Ailesi
Bilişim
Çalışanın Sesi
Diziler
Düşünce Gündemi
İzdüşüm
Kültür-Sanat
Nar-ı Beyza
Okur Sözcüsü
Röportaj
Sinema
Yemek
Zamanda Yolculuk
Bize Yazın
Abone Formu
Temsilcilikler
Reklam
Künye
Arşiv

Yeni Şafak'ta Ara

	Yusuf KAPLAN ykaplan@yenisafak.com.tr

Dünyanın kültürel, siyasî, stratejik ve askerî haritalarının ve önceliklerinin silbaştan yeniden belirlendiği büyük bir kaos, belirsizlik ve geçiş döneminin tam ortasından geçiyoruz. 1648'deki Westfalya Anlaşması'yla Avrupa'da ulus-devletlere geçişi ve Avrupalıların bütün dünya üzerinde siyasî, ekonomik, kültürel ve askerî hâkimiyet kurmalarını sağlayan "Avrupa dünya düzeni" iki büyük hegemonya savaşının ardından tam 300 yıl sonra birdenbire çöktü.

Avrupa'nın, gücünün her bakımdan zirvesindeyken çöktüğünü unutmayalım. Oysa Osmanlı'nın çöküşü, yaklaşık 300 yıl gibi uzunca bir süre almıştı.

Rönesans ve Reformasyon'la birlikte Avrupa'da insanlık tarihinin akışını ve yönünü değiştiren büyük siyasî, kültürel, ekonomik ve entelektüel devrimler gerçekleştirildi. Birey, toplum, devlet, uluslararası ilişkiler ve güç dengeleri yeniden tanımlandı. Avrupa tecrübesi yaratıcı bir tecrübeydi. Ama aynı zamanda, Marx, Schumpeter ve Adorno gibi düşünürlerin deyişiyle "yaratıcı ama yıkıcı" bir tecrübeydi bu.

Avrupa kültürü ve uygarlığı, yaratıcılığını da, yıkıcılığını da Batı uygarlığının temel kurucu paradigması olan "çatışmacı" özelliğine borçluydu: İnsan'ın diğer insanlarla, sınıflarla, ruhun bedenle, insan'ın Tanrı'yla ve kâinât'la çatışmaya dayalı bir ilişki kurması, gücünün zirvesindeyken Avrupa'nın çöküşünü getirdi.

Unutmayalım: Avrupa uygarlığı, dışardan geliştirilen bir meydan okuma ve saldırı sonrasında çökmedi. Avrupa hegemonyası; hakkın, hakikatin ve adaletin değil, gücün ve güçlü olanın haklı ve hâkim olarak kabul edildiği çatışmacı anlayış dolayısıyla Avrupalı güçlerin kendi aralarındaki çıkar çatışmalarını halledemeMeleri nedeniyle insanlık tarihinin iki büyük hegemonya ve paylaşım savaşı sonrasında çöktü.

İkinci Dünya Savaşı'ndan hemen sonra ABD, Avrupa'nın yerini aldı. ABD de, çatışma ilkesi üzerinden dünya üzerinde hegemonya kurdu. Avrupa tecrübesi de, ABD tecrübesi de, Batılıların bırakınız başka kültürlerle ve medeniyetlerle barış ve adalet ilkeleri çerçevesinde birlikte yaşamayı, kendi aralarında da barışı, adaleti ve hakkaniyeti tesis ve temin edemediklerini kanıtlamıştır.

Hem Avrupa hegemonyası, hem de Amerikan hegemonyası, dünyamızı "orman kanunları"nın geçerli olduğu bir kaosun eşiğine fırlatmakla sonuçlanmıştır. İran'ın nükleer projesine başından beri destek oluyormuş gibi görünen İngiltere'nin ve Almanya'nın son anda İran'ı arkadan vurmaları, hâlâ orman kanunu kurallarının geçerli kılınmaya çalışıldığını göstermesi bakımından oldukça düşündürücüdür.

O yüzden, Osmanlı tecrübesi, yalnızca çağdaşımız değil, geleceğimize çok esaslı şeyler söyleyen ve sunan bir tecrübedir. İslâm'ın yeryüzü üzerinde adalete, hakkaniyete ve barışa dayalı ilkeleriyle gerçekleştirdiği medeniyet tecrübelerinin en sonuncu ve en sofistike örneğidir. Eğer biz Osmanlı tecrübesini çağdaşlaştırmanın yollarını bulamazsak, Amerikalılar, bu büyük tecrübeyi kelimenin tam anlamıyla "piçleştirerek" ve de bizim üzerimizden önce bölgemizde, sonra da dünya üzerinde kurdukları haksız ve barbar hegemonyalarının ömrünü biraz daha uzatmayı başaracaklar.

Türkiye, dünyayla kopmadan, aksine tüm dünyaya açılarak ama medeniyet iddiasını bayraklaştırma cesaretini gösterdiği takdirde, sadece bölgemizin değil, barışın, adaletin ve hakkaniyetin hâkim olacağı bir dünyanın kurulmasında kilit rol oynayabilir.

Hayalî bir şeyden sözetmiyorum. 300 yıl önce ABD diye bir ülke yoktu. Osmanlı, küçük bir kayı boyu olarak yola çıkmıştı; ama bütün insanlığın sorunlarını kendi sorunları belleyen bir medeniyet ufkuyla donanan büyük bir rüya gördüğü için tarihin en büyük medeniyet tecrübelerinden birini üretmeyi başarmıştı.

Türkiye, bu büyük rüyaya o büyük ufukla yeniden sahip çıkmanın yollarını araştırdığı zaman yarının dünyasının daha yaşanabilir ve bambaşka bir dünya olmasında yeniden kilit ve tarihî bir rol oynayabilir. Bunun için gerekli hazırlıkları, orta ve uzun vadede yapmak zorundayız.

Geri dön

Yazdır

Yukarı