EVİN GÖKTAŞ / ANKARA
Adalet Bakanlığı, yeni Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) ile ilk kez yargı sistemine getirilen "çapraz sorgu" yönteminin, bilinçli olarak kullanılabilmesi için atağa geçti. Avukatlar artık çapraz sorguda gazeteciliğin değişmez kuralı olan 5N 1K formulünü uygulayacaklar. Bakanlık, Bahçeşehir Üniversitesi Öğretim Üyeleri Prof. Dr. Feridun Yenisey ile Doç. Dr. Neylan Ziyalar'ın, çapraz sorgu ile ilgili hazırladıkları inceleme raporunu kitapçık olarak bastırıp tüm hakim ve savcılara gönderecek. Türkiye Barolar Birliği de, çapraz sorgu ile ilgili avukatlara yönelik eğitim amaçlı projeler hazırlıyor.

Hakim karşısında sorgu

Yeni CMK'nın 201, 215 ve 216. maddelerinde tanığa, sanığa, müştekiye, bilirkişiye ve diğer ilgili kişilere mahkeme önünde doğrudan sorgulama hakkı tanındı. Sorguyu yapma hakkı cumhuriyet savcısı ile savunma ve mağdur avukatlarına verildi. Çapraz sorgu, ABD'den örnek alındı.

Mahkeme sırasında soru soracak kişinin salonda kullandığı beden dili, tanığa ne kadar yaklaşması gerektiği, giysiler ve giysi renklerinin seçimi çok önemli. Bunlar tanığın anlatımlarını dinleyen ve mahkeme heyeti üzerinde büyük etki bırakıyor. Çapraz sorguda birincil amaç, bilgi elde ederek maddi gerçeğe ulaşmak. Doğrudan ve çapraz sorguda, tıpkı gazetecilikte olduğu gibi 5N1K kuralı geçerli olacak. Uzmanlar, sorguyu yapan kişinin dikkate alması gereken özellikleri şöyle anlatıyorlar:

Öncelikle avukat soruları ile tanığın anlatımlarını düzenli, net ve kronolojik bir şekilde anlatmasını sağlamalı. Çapraz sorgudaki amaç, karşı taraf tanığının güvenirliğini azaltmak. Çapraz sorguda tanık ne kadar silik kalırsa, avukat ne kadar ön plana çıkarsa sorgu o kadar başarılı olur. Doğrudan sorgunun yıldızı tanık, çapraz sorgunun yıldızı ise avukat. Doğrudan sorguyu yapan kişi, tanığına kibar, yumuşak, yormayan, ucu açık sorularla kendini en iyi şekilde ifade etme imkanı vermeli. Bunu gerçekleştirebilmek için, 5N1K kuralının kullanması gerekiyor. Yani, 'Ne?', Nasıl?', 'Neden?', 'Niçin?', 'Ne zaman?' ve 'Kim?' gibi açık uçlu sorularla tanığa kendini anlatma fırsatı verilmeli.

Çapraz sorguyu sevdiler

Ankara Barosu'nca düzenlenen "Yeni CMK Uygulamaları" konulu panelde konuşan eski Baro Başkanı Erdal Merdol, çapraz sorgu hakkının eski CMK'nın 232. maddesinde olduğunu, ancak şimdiye kadar pek kimsenin kullanmadığını hatırlattı. Merdol, 1 Haziran günü çapraz sorguyu kullanan ilk avukatlardan biri olduğunu belirterek, sorguyu şöyle anlattı: "1 Haziran günü Tokat Ağır Ceza Mahkemesi'nde duruşmam vardı. Ben tanığa doğrudan soru sormaya başladım. Bu sırada mahkeme başkanına, 'Hayırlı olsun yeni hakkımız, bugün yeni CMK yürürlüğe girdi' dedim. Mahkeme başkanı, kitaba bakıp maddeyi okuduktan sonra 'Buyurun sorun' dedi. Tanığa soru sordum. Açıkçası çok da hoşuma gitti'.