Vergi kaçağının boyutu nedir?

Her yıl birkaç kez gazetelere konu olur vergi kayıp ve kaçağının boyutları.

Vergi kaçağına ilişkin oranlar ifade edilir. Farklı görüşler dile getirilir.

Türkiye'deki vergi kaçağının boyutunun ne olduğu herkes tarafından merak edilen bir konudur.

Maliye Bakanlığı'nın son raporuna göre kaçak oranı % 81. Bu oran 1995 yılında % 42, 1998 yılında ise % 38,8 idi.

Maliye Bakanlığı'nın açıkladığı kaçak oranlarındaki büyük farklılıklar sizin de dikkatinizi çekmiştir herhalde.

Bu oranlar ülkemizdeki vergi kaçağının boyutunu göstermez. Yanıltıcı rakamlardır. Bu oranlar vergi inceleme elemanları tarafından bulunan matrah farklarının, beyan edilen matraha oranıdır sadece.

Bir inceleme elemanı mükellefi incelemeye alıyor. Diyelim 1998 yılı işlemlerini. Mükellefin 1998 yılı için beyan ettiği kazanç 14 milyar lira olsun. İnceleme sonunda beyan dışı bırakılmış 8 milyar liralık matrah farkı belirlenmiş ise, Maliye'ye göre kaçak oranı (8/14=) % 57 olacaktır. Maliye bir yılda incelemeye alınan mükelleflerin tamamını dikkate alarak bir orana ulaşıyor. Hesaplama yöntemi bu şekilde.

Yöntem yanlış

Hesaplama yöntemi yanlış. Yıldan yıla vergi kaçak oranında % 100'e varan oranlarda değişme olmaz. Vergi kaçırma oranı aşağı yukarı sabittir. İstikrarın korunduğu nadir alanlardan birisi, kaçırılan vergi oranıdır.

Her şeyden önce incelemeye alınan mükelleflerin sayısı sınırlı. Yüksek beyanda bulunan veya cirosu yüksek olan mükellefler seçiliyor, ancak, bunların ortalamayı yansıttığı söylenemez. İlk bakışta, vergi kaçırma ihtimali yüksek mükellefler seçildiği için oranın abartılı olduğu düşünülebilir. Biz tam tersini düşünüyoruz.

Önce neyi ölçtüğümüzü ortaya koyalım: Yürürlükteki mevzuata göre beyan edilmesi gerektiği halde beyan dışı kalan, yani, kaçırılan verginin oranının bulmaya çalışıyoruz.

Kanunlarımıza göre, konusunun suç olması kazancın vergilendirilmesine engel teşkil etmez. Uyuşturucu kaçakçılığından elde edilen kazançlar vergiye tabi. Ya da silah kaçakçılığından, fuhuştan elde edilenler. Maliye bunları inceleyemiyor. Dolayısı ile incelenen rakamlara girmiyor. Yasadışı faaliyetlerden elde edilen gelirler hiç beyan edilmiyor.

Örnekleri çoğaltmak mümkün. Bar, pavyon gibi eğlence merkezlerinde vergi kaçağı çok yüksek. Aslında hizmet sektöründe bütün olarak beyan alışkanlığı son derece zayıf. Mal hareketi olmadığı için tespit de kolay değil.

Sözün özü şu: Vergi kaçırma oranı Maliye'nin açıkladığından çok daha fazladır. Şöyle bir etrafınıza bakın anlarsınız.

Sonra Maliye herkesin üzerine gidemez. Örneklerini hemen hemen her alanda yaşadığımız gibi siyasallaşma eğilimleri vergi incelemelerine de yansımaktadır.

Maliyenin gerekçesi

Maliye, inceleme elemanlarının yetersiz ücret nedeniyle tutulamadığını ve inceleme kadrolarının boşaldığını, bu nedenle inceleme sayısının yetersiz kaldığını belirtiyor. Sonuç olarak vergi kaçağının üzerine gidecek eleman bulamadıklarını ima ediyor.

Ücret yetersizliği doğrudur. Maliye'nin inceleme elemanları gerçekten kalitelidir. Seçilerek alınırlar, doyurucu bir eğitime tabi tutulurlar. Kapasiteleriyle karşılaştırıldığında ücret yetersizliği ortaya çıkar. Esasında ücret problemi kamu çalışanlarının tümü için geçerlidir.

Diğer taraftan, kadroların boşluğundan şikayet edilir. Maliye, boş kadroları hiçbir zaman doldurmaz. 1982 yılında Maliye Müfettişleri'nin sayısı 110 civarında idi, bugün de fazla değişmedi. Aynı husus Hesap Uzmanları ve Gelirler Kontrolörleri için geçerli. Maliye ısrarla boş kadroları doldurmuyor. Pastanın dilimlerini küçültmek ve/veya istenmeyen düşünceye sahip kişilerin alınmasını istemiyor her halde. Kalitenin bozulacağı gerekçesi sadece bahane. O zaman boş kadroları iptal edin, problem çözülsün.

Kadrolar dolsa dahi, mevcut vergi sistemi muhafaza edildiği sürece vergi kaçağı azaltılamaz.