RÖPORTAJ: FAHRİ SARRAFOĞLU
Türkiye'de tarım makineleri imalat sektörünün 50 yılı aşkın bir geçmişi bulunuyor. Bu süre içinde, kaliteye giden yolda önemli mesafeler alındı. 50 yıllık sürece bakıldığında, sektörün birinci kuşağı, sadece çok basit aletler üretilebiliyor ve tamir edilebiliyordu. Asıl imalat, ikinci kuşakta gelişti ve bu dönemde kısmen fabrikasyona geçildi. Şu anda genç, yüksekokul mezunu, yabancı dil ve bilgisayar bilgisine sahip üçüncü kuşak geliyor. Sektörün duayenlerinden olan TARMAKBİR Başkanı Emin Örs ile tarım makineleri sektörü üzerine konuştuk.

Ülkemizde tarım makineleri imal eden kaç firma var? Tarım alanlarının azalmasına paralel olarak sektörde küçülüyor mu?

Sektördeki bir çok firma kriz anında küçülme, ihracata yönelme, farklı iş kollarında imalat, geçici olarak üretime ara verme gibi alternatiflere yöneliyor. Ama genel olarak varlığını koruyor. Bunda en büyük etken özsermaye ile çalışmayı benimsemeleri... Tarım ve Köyişleri Bakanlığı kayıtlarına göre, ülkemizde tarım makinesi imal eden sektörümüzde resmi kayıtlara göre 996 adet tarım makinaları imalatçısı olup 128 farklı tarım makinası imalatı yapılmaktadır. Konya, İzmir, Aydın, Bursa, Balıkesir, Manisa ve Tekirdağ sektördeki firma adedi bakımından illerimiz arasında ilk sıralarda yer almaktadır.

Sektörde ihracat nasıl gidiyor? En çok hangi ülkere ihracat yapıyoruz?

Öncelikle şunu tekrar tekrar belirtmek istiyorum. Azerbaycan bizim öncelikli pazarımızdır. Azerbaycan traktör ihtiyacı en fazla olan ülkeler arasındadır. Adeta sektörün çıkış kapısıdır. Bu ülkeye başta hükümetimiz olmak üzere tüm sektörün önem vermesini istiyoruz. Eğer bu ülkeye başarılı bir şekilde girebilirsek, diğer bölge ülkelerine de sıçrama yapabiliriz. Üyelerimiz arasında ülke bazında ihracat yapan firma sayısına göre bir sıralama yapılırsa, Fransa, Fas, Yunanistan, KKTC, Bulgaristan, Suriye, ABD, Azerbaycan, Mısır, Romanya, Sudan olarak sıralama devam etmektedir. Ülkemizin Irak pazarından faydalanması halinde en fazla ihracatın bu ülkeye gerçekleşmesi beklenmektedir. İkili temaslar gerçekleştirdiğimiz ve aralarında Özbekistan, Azerbaycan, Zimbabwe'nin olduğu bir çok ülkeden sektör temsilcileri makinelerimizin kaliteli fakat Avrupalı muadillerine göre 2-3 misli kadar ucuz olduklarını gözlemlemişlerdir. Dikkat edeceğimiz iki nokta bu pazarlara İtalyan, Alman ve İspanyol meslektaşlarımızdan önce girmemiz ve Türk Malı imajının zedelenmesine yol açan kısır çekişmelere meydan verilmemesidir.

Peki TARMAKBİR'e üye makine sektörü firmalarının sayısı ne kadardır?

1977 yılında TARMAKBİR adı ile bir dernek çatısı altında toplanmışlardır. TARMAKBİR çatısı altındaki tarım makineleri imalatçılarının sayısı 250 civarındadır. Yani ülkedeki imalatçı sayısının dörtte biri kadardır. Ancak, toplam imalatın yüzde 85'i ve ihracatın tamamı TARMAKBİR üyeleri tarafından yapılmaktadır.

Sektörün bugün geldiği seviye nedir, mesela üretim sayısı kaç?

Traktör üretimi 1954 yılında montaj şeklinde başlamış ve yıllar içinde üretimdeki yerli katkı oranı arttırılmıştır. Günümüzde bu oran yüzde 80 - 85 düzeyine ulaşmış bulunmaktadır. Sektörün ana ürünü traktördür. Bunun yanısıra, ihracat yapılan ülkelerin özel istekleri doğrultusunda motorlu/motorsuz gövde (kroçera) üretimleri de yapılmaktadır. Ülkemizde 7 firma traktör üretiminde bulunmaktadır. Ancak, gerek yurtiçi talebin büyük bölümü ve gerekse ihracatın tamamı TÜRK TRAKTÖR ve UZEL tarafından yapılmaktadır. Traktör üreten 7 firmanın yıllık üretim kapasitesi yılda 110.000 traktör üretebilecek durumdadır.

Tarım makineleri sektörünün önünde ne gibi handikaplar var?

Tüm dünyada desteklenen bir sektör olan tarım sektörü hakettiği ilgiyi Türkiye'de maalesef görememektedir. Ayrıca tarım arazilerinin azalması ve bölünmesi, gerçekçi bir talep projeksiyonun eksikliği, satışlarımızın sezonluk olması, hammadde temininde yaşadığımız sıkıntılar, yüksek KDV oranları sektörün büyümesinin önündeki en büyük engellerdendir.

Peki sektörde ihracatı nasıl artırabiliriz? Bu konuda acil neler yapılması gerekiyor?

Önem sırasına göre sıralarsak, SSK işçi sigortası primi yükünün azaltılması gerekiyor. Hammadde temininde kolaylık sağlanmalı. İhracatı özendirici uygulamalar yapılmalıdır. Sektörel derneklerin dış fuarlara katılımı kolaylaştırılmalıdır.

Gerçekçi kur dengesi olmalıdır. Serbest Ticaret Anlaşmaları:Bu tür anlaşmaların yaygınlaşması da ihracatı arttırıcı uygulamalar arasında olacaktır. Özellikle Azerbaycan'ın yoğun traktör ve tarım makinaları açığı bu anlaşmalar olduğu takdirde ülkemiz için büyük bir Pazar olacaktır.

Rakamlarla tarım makineleri sektörü

Traktörde 2003 yılında 150 milyon dolar ihracat, 12 bin 700 adet traktör satışı ile gerçekleştirildi.

97 ülkeye ihracat gerçekleştiren 90 üretici bulunuyor.

1998 yılında sektörde 10 bin 421 işçi bulunmaktayken bu sayı günümüzde 5 bin 618'e düştü.

Ülkedeki 1022 firmanın yıllık 983.598 adet ekipman üretim kapasitesi bulunmaktadır. Ancak 2001 yılı sonu itibariyle üretimin 275.075 adet olarak gerçekleştiği görülmektedir.