ÇALIŞANIN SESİ

Bir okuyucumuz, istifa dilekçesini işverene verdiğini, ancak İş K.m. 13'teki önel süresinde çalışmasının istendiğini, çalışırken iş arama izinlerinin verilmediğini belirtiyor. Bilgi verilmesini istiyor.

İstifa Eden İşçinin İş Arama İzni:

Uygulamada istifa dilekçesini işverenliğe veren işçi, genellikle işyerinde çalıştırılmamakta, istifa tarihi itibariyle ilişiğinin kesilmesi yoluna gidilmektedir. Ancak işverenin işçinin yaptığı işi yapacak işçi bulamaması, işçinin vasfı nedeniyle ikâmesinin kısa zamanda mümkün olmaması, ihbar tazminatı talebi gibi yargı yoluna gidilmek istenmemesi, yeni gireceği iş itibariyle haksız rekâbet gibi olumsuzlukların önünün kesilmesi işçi tarafından işverenin zor durumda bırakılmasının önüne geçilmesi vb. nedenlerle işverenler, istifa eden işçiye İş Kanunu'nun 13. maddesinde öngörülmüş bulunan sürelerde işyerinde çalışmasını istemekte, istifa dilekçesini önel süresinde çalışma şartı koyarak kabul etme yoluna gitmektedirler.

İstifa dilekçesinin işverenliğe verilmesi, hizmet akdinin haksız olarak işçi tarafından yazılı olarak feshedilmesinden başka birşey değildir. İşçinin yaptığı bu irade açıklamasıyla, işveren, işçinin yaptığı işe işçi aramak zorunda kalmaktadır. Ve bu nedenle de işçinin önel süresi kadar işyerinde çalışmasını isteme hakkına sahiptir. İş Kanunu'nun 13. maddesi, hizmet akdinin taraflarına işçinin işyerindeki kıdem süresine göre hesaplanacak ihbar önellerine uymalarını öngörmektedir. İhbar önellerini tekrarlamaksızın, istifa dilekçesini işverenliğe veren işçinin işyerindeki kıdem süresinin 1 yıl 7 ay olduğunu ve işverenlikçe istifasının önel süresinde çalışması şartıyla kabul edildiğini dikkate alarak sonucu şöyle yorumlayabiliriz:

İş Kanunu'nun 13/A-c. maddesinde, "Hizmet akdi, işi bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra, feshedilmiş olur." hükmü vardır. Yani işçinin istifa dilekçesi verdiği tarihten itibaren, 6 hafta daha işyerinde çalışması gerekmektedir. İşte sorun, bu 6 hafta (42 günlük) çalışma sırasında işverenin müstafî işçiye İş Kanunu'nun 19. maddesinde düzenlenmiş bulunan "yeni iş arama izni"ni verip vermeyeceğidir. Anılan madde metnini bu aşamada okumamız yararlı olacak: "Bildirim önellerin sırasında işveren, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama süresini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur. Bu iş arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir. Ancak iş arama iznini toplu kullanmak isteyen işçi, bunu işten ayrılacağı günden evvelki günlere rastlatmak ve bu durumu işverene bildirmek zorundadır." Bu maddedeki hükümlerden ve doktrindeki yorumlardan da yararlanarak, istifa eden işçinin iş arama izni talebinin karşılanıp karşılanamayacağını değerlendirebiliriz.

Genellikle uygulamada ve doktrinde de kabul edildiği üzere, feshin belirli bir süre önce bildirilmesinin bir amacı, işçinin yeni bir iş, işverenin de yeni bir işçi bulmasını sağlamaktır. Bu nedenle İş Kanunu'nun yukarıda metnini okuduğumuz 19. maddesi, bu amaca yönelik hükümleri getirmiştir. Konu hakkında Prof. Dr. Münir Ekonomi, şunları söylemektedir:

"Yeni iş arama izni belirsiz süreli hizmet akitlerinde, akdi fesheden taraf yönünden bir ayırım yapılmaksızın işçiye tanınmış bir haktır. Sadece işveren değil, işçi hizmet akdini kendisi feshettiği halde dahi, bu iznin verilmesi gerekir. Gerçekten işçinin daima yeni bir iş bulması üzerine hizmet akdini feshedeceği düşünülemez; dilediği zaman örneğin işyerindeki çalışma şartlarından memnun olmadığı için bu yetkisini kullanabileceği dikkate alındığında, yine iş arama iznine ihtiyacı olacağı açıktır. Buna karşılık kanunda bu iznin işçiye 'yeni bir iş bulması için gerekli' olarak verilmesi öngörüldüğünden; kendisi iş bulduğu için hizmet akdini fesheden işçi bu haktan faydalanamaz. Keza, izni kullanmaya başladıktan bir süre sonra iş bulan işçinin de, bundan sonra izin kullanması söz konusu olamaz. İş bulduğu halde bunu gizleyerek iş aramak nedeniyle izin alan işçi sadakat borcuna aykırı hareket etmiş olacağından, işveren hizmet akdini İş K.m. 17/11-d uyarınca derhal feshedebilir." (Prof. Dr. Münir Ekonomi, "İş Hukuku, C. 1, Ferdî İş Hukuku", Teknik Ün. Matb. Gümüşsuyu/İst.- 1976 s. 148).

Yargıtay Kararlarında da benzer görüşlerin yer aldığı anlaşılmaktadır: "İş Kanunu'nun 18 (şimdi 19) uncu maddesi mutlak olması itibariyle hükmün işçiyi işsiz bırakmamak gayesiyle konulmuş bir hüküm olması dolayısıyla iş akdinin işçi tarafından feshi halinde dahi iş arama izninin verilmesi lâzımdır. (...)" Y.4.HD., 14.11.1959 t.E/9619, K/8102 sayılı Kararı için bkz. Çenberci (İş Kanunu Şerhi, 1984, s. 422, d. 1)

İşverenin işçiye iş arama iznini vermemesinin hukukî sonucu hususunda doktrinde yaygın olan görüşe göre, "işverenin işçiye iş arama iznini vermemesi, işçiye hizmet akdini İş Kanunu'nun 16. maddesinin II. bendinin (d, e) fıkraları uyarınca, haklı sebeple sona erdirme imkânı verir. Kendisine iş arama izni kullandırılmayan işçi, hizmet sözleşmesini feshetmez ise bildirim önellerinin sonunda iş arama izni süresini karşılayan ücretini talep edebilme hakkına sahip olur. (*)

(*) Doç. Dr. Halûk Hâdi SÜMER, "İş Arama İzninin Verilmemesi" Çimento İşveren Dergisi, S., s. 24. Bu yazı, Y.9.HD, 27.11.1995 t.E/17832, K/34766 sayılı Kararının yorum hakkındadır.