"Türk Yurdu"na dâir (1)

Yakın tarihle alâkadar olanlar için dergi ve gazetelerde yer alan bilgilerin, kitap ve risalelerde yer alan bilgiler kadar -hatta daha ziyade- önemli olduğu pekâlâ erbabının ma'lûmudur.

Bu 'önem'i belli başlı sebeplere istinaden açıklamak gerekirse, şu noktalara işaret edebiliriz:

Birincisi, kitaplara geçmemiş birçok veriyi (dolayısıyla birçok ayrıntıyı) dergi ve gazetelerde tesbit etmek mümkündür.

İkincisi, dergi ve gazetelerin 'süreli' (muvakkat) olmaları, eldeki verilerin (dolayısıyla birçok ayrıntının) daha titiz bir biçimde tarihlendirilmesini ve yorumlanmasını sağlar.

Üçüncüsü, dergi ve gazete kolleksiyonlarını tesbit etmek, tesbit edilen kolleksiyonlara (eksiksiz olarak) ulaşmak ve dahası ulaşılan sayfa yığınlarını tarayıp verileri yoruma elverişli hale getirmek -sanıldığı kadar- kolay değildir. Binaenaleyh teslim edilmelidir ki zor olan nadir, nadir olan kıymetli, kıymetli olan önemlidir.

Şipşakçılığın - ne yazık ki- bir marifet addedildiği ülkemizde, belli başlı birkaç kitaptan hareketle 'tarih' yazmakta ve tabiatıyla kemikleşmiş hataları -yaygın olmasına ve 'otorite' (!) kabul edilen bazı zevât tarafından zikredilmesine kanarak- tekrarlamakta hâlâ mahzur görülmediği nazar-ı itabara alınacak olursa, hangi düzeyde olursa olsun tarih meraklıları açısından dergi ve gazetelerde yer alan bilgilerin niçin önem kazandığı meselesi de izahtan vâreste hâle gelir.

Sayıları nadir de olsa ayrıntılı ve ciddi fihristler, hiç kuşkusuz ki bu tür süreli yayınlardan yararlanmayı kolaylaştırır; fakat işin ehli olmayanların -'harf devrimi' nedeniyle- 1929 öncesinde yayımlanan metinleri gözden geçirmelerine imkân vermez.

Himmet sahiplerinin de desteğiyle bugün yapılması gereken, 1929 öncesinde yayımlanan, yayımları yıllarca süren ve bugün için birer klasik haline gelmiş bulunan dergilerimizin Latin harflerine aktarılarak ilmî bir sûrette neşredilmesidir.

Nitekim sayın Ertuğrul Düzdağ Volkan gazetesini neşretmiş ve böylelikle önemli bir ihtiyacı karşılamıştı. Bu arada kendilerinin öncülüğünde Sırat-ı Müstakim ve Sebilürreşad dergilerinin çevrimyazılarının neşrolunacağı da tebşir edilmişti. Lâkin bu hayırlı işten bir daha ses-sedâ çıkmadı. (Sadece 1908-1925 yılları arasında yayımlanan nüshaları toplam 641 sayıya, 25 cilde bâliğ olan bu iki dergi dikkate alınmaksızın bu yıllara dâir söylenecek her sözün ciddi zaaflarla ma'lûl olacağında kuşku yoktur.)

Biz, II. Meşrûtiyet'in, Millî Mücadele'nin ve Cumhuriyet'in ilk yıllarına ışık tutan bu dergilerin Latin harfli neşirlerinin bir türlü gün yüzüne çıkamamış olmasından dolayı hüzün duyarken, yeni bir gelişme vukû buldu ve o devirlerin bir başka önemli dergisi olan Türk Yurdu'nun Latin harfli ciltleri peşisıra yayımlanmaya başladı. Yusuf Akçura, Ahmed Agayef (Ağaoğlu), İsmail Gaspıralı, Mehmed Emin Yurdakul, Mehmed Emin Resulzâde, Ali Hüseyinzâde, Ziya Gökalp, Ömer Seyfeddin, Fuad Köprülü, Halide Edib, Celâl Sahir, vs. birçok önemli ismin yazılarının yer aldığı Türk Yurdu'nun 1911-1917 yılları arasında çıkan 11 cildi, şimdi 5 büyük cilt halinde elimizde.

26 cilde bâliğ olacak bu eserin neşrinin en kısa zamanda tamamlanmasını cân-ı gönülden temenni ediyorum; zira ben hâlâ saf saf, tarih'in, "havada kalmaktan yorulmuş ayaklarımız için" bir zemin teşkil edebileceği inancına bağlılığımı sürdürüyorum.