SELAH KEMALOĞLU
Doğu medeniyetinin simgelerinin başında hiç kuşkusuz halı geliyor. Batı insanı ruhunun inceliklerini resmin tuvallerine yansıtırken, Doğu insanı ise duygularını nakışa dökerek halıda ete kemiğe büründürüyor. Bin yıllardır süren bu gelenek kimi zaman turistik bir amaçla Anadolu'nun farklı kesimlerinde kendini gösterse de rakamlar Türkiye'de halıcılığa yeterince önem verilmediğini gösteriyor. Denizli'de kurulan ve 20 yıldır yurtdışına halı ihraç eden Doğuş Halı'nın ortaklarından Engin Ayıköz, İran'ın dünya halı ihracaatının yüzde 36'lık kısmını karşıladığını belirtirken Türkiye'de bu rakamın 9'larda kaldığını vurguluyor.

Anadolu halıcılığı özüne dönmeli

Denizli'de faaliyet yürüten Doğuş Halı, hem ürettiği halılarla hem de fabrikanın iç dekorasyonu ile ilginç bir örnek.

Fabrikanın iç mimarisi bütünüyle geleneksel eşyalarla döşenmiş. Aynı zamanda turistler ve müşteriler için canlı ipekböceği kozalarının ve kök boyasının nasıl yapıldığının gösterildiği fabrika, oldukça doğal bir ortamda halı üretimini sağlıyor.

Ayıköz, Türkiye'deki halı üretiminin yüzde 60'ının Denizli bölgesinde yapıldığını belirterek yıllık ihracatta 400 milyon Euro ciro yapıldığını kaydediyor.

Yetkililerin bu sektöre gerekli önemi vermediği anlatan Ayıköz, "Hiçbir ithal makinaya gerek duyulmadan insan becerisi ve emeğiyle üretim yapılan böyle bir sektörde yeniden özümüze dönmeliyiz. Anadolu halıcılığı, hak ettiği yere yeniden gelmelidir" diyor.

Ayıköz, halı üretiminin yaygınlaşmasıyla özellikle kırsal kesimde işsizliğin büyük oranda çözüleceğini ifade ederek, Denizli'deki köylerden birçok genç kadının 3 aylık eğitimden sonra fabrikada çalıştığını söylüyor.

Kök boyasının 9 dili...

Fabrikanın en ilginç mekanlarının başında Şevket Çetinkaya'nın kök boyasının nasıl elde edildiğini gösterdiği bölüm geliyor. 62 yaşındaki Çetinkaya, 6 kuşak yaptıkları bu işi artık hiç bilmediği 9 ayrı dilden gelen müşterilere ve turistlere anlatıyor. Şevket usta, kök boyasının nasıl elde edildiğini ve kökboyalı ipliklerin yapımını Almanca, İngilizce, Fransızca, İtalyanca, İsveççe, Hollandaca başta olmak üzere Latince, Çekçe ve Japonca anlatıyor turistlere. Bu dillerde tek kelime bilmediğini söyleyen Şevket usta, Türkçe hazırlanan anlatımın bu dillere çevrilmiş halini orijinal teleffuzları ile ezberlemiş. Çetinkaya, "Soru kısmına gelindiğinde ben aradan çekiliyorum" diyor. Sıra sıra kazanların, torbaların içinde köklerin dizili olduğu odada en çok göze çarpan, "Türk Kırmızısı" denilen kök boyasının bulunduğu kazan oluyor. Dünyada özellikle Osmanlı'da kendini gösteren bu rengin sırrını en iyi Şevket Çetinkaya biliyor.